Photo by Jonathan Borba on Pexels.com
Boya Fırçası Fırçam hep yanımdadır. Gittiğim bir yerde kendimi Gizlemem gerekebilir diye… Size gerçek beni göstermekten Çok korkuyorum. Yapacaklarınızdan korkuyorum- Belki güler, belki kaba şeyler söylersiniz. Sizi kaybetmekten korkuyorum. Aslında kendimi gizlemek değil, Size gerçek beni göstermek istiyorum. Ama anlamaya çalışmanızı da istiyorum, Gördüğünüz ne ise; Onu kabul etmenize ihtiyacım var. Eğer sabırlı olur ve gözlerinizi kaparsanız, Üzerime sürdüğüm bütün boyaları silerim … (Betty B. Youngs) Diğer insanlarla birlikteyken zaman zaman bazı olumsuz duyguların kontrolüne gireriz. Bu duyguların nereden geldiğini -kendimize bile- açıklayamadığımız gibi en yakınlarımızla bile paylaşamaz ve çoğu zaman kendimize saklamayı tercih ederiz. Eğer kendimizi biraz tanıyorsak bu duyguların çoğunun korku ve kaygı kaynaklı olduğunu fark edebiliriz, ancak genellikle bu tip duygularla yüzleşmeyi arzu etmeyiz. Böylesi durumlarda, özellikle zayıf ya da farklı olan yönlerimizi gizlemeye çalışır, tıpkı bir boya fırçasıyla hoşa gitmeyen ayrıntıların üstünü örter gibi gerçek kişiliğimizi yansıtmayan bazı tutumlar sergileyebiliriz.
Aslında bu durum kişisel bir “tedirginlik” halidir ve son derece rahatsız edici boyutlara ulaşabilir. Ancak, çoğu kez bu tedirginliğimizi maskelemeyi başarabildiğimizden diğer insanlar neler yaşadığımızı fark etmeyebilirler. Bu tip duyguların temel nedeni reddedilme, küçük görülme ya da hata yaparak diğer insanların onayını yitirmek gibi kaygılarla ilişkilidir ve kökeni çocukluk dönemlerinde yaşanılan bazı olumsuz ana-baba tutumlarına dayanır. Çocuk, özellikle ebeveynlerinin kendisini farklı bir birey olarak algılamadıklarını, bireyselleşmesini engellediklerini fark ettikçe kendisini yalnız ve çaresiz hisseder. Aslında kızgındır, fakat ana-babasının onayını kaybedeceği korkusuyla bu kızgınlığı da açık bir şekilde yaşayamaz ve ifade edemez. Hissettiklerinin aksine, kızgınlıklarını bastırır, ne var ki asla ortadan kaldıramaz ve özellikle ana-babası kendisine iyi davrandığı zamanlarda derin bir suçluluk hissine kapılır (Geçtan, 2000). İşte böylesi bir onaylanma ihtiyacı, hatalı davrandığına dair kaygılar, kendisine verilen değere layık olmadığı hissi ve bu tür duyguların yarattığı ruh haliyle kişi, çocukluk döneminden itibaren -kendisi için hiç de anlamlı olmayan bir hayatı- gerçekleştirme çabası içine girer. Doğrusu, yaşananlar bir kısır döngüden ibarettir… Duygular maskelenir, zor anlar atlatılır, ama kişi ne olursa olsun bu tip durumlarda kişisel bütünlüğüne verdiği zararı telafi edemez. Kısacası, kendiyle baş başa kaldığı zamanlarda adeta kendinden utanır, benlik saygısı ve öz-değeri gittikçe azalır, ve kendine yabancılaşmaya başlar. “Sinsice yaşanılan bu duygular, insanların bize, bizim de onlara ulaşabilmemizi engeller. Çünkü onlar gerçek bizi değil, gösterdiğimiz yanlarımızı kabul ederler. Sonunda, kabul edilen gerçek benliğimiz olmadığından, kendimizi de kabul edilmiş hissetmeyiz” ( Geçtan, 2000, s. 53).
Öte yandan, başkalarının onayı olmadan mutlu olamayacağını düşünerek yaşamaya çalışmak rotasını asla kendimiz belirleyemeyeceğimiz bir gemiyi kullanmaya benzer. Kaptanı olamadığımız bir gemiyle ancak başkalarının belirlediği yönlere yol alabiliriz. Kendi seçtiğimiz hayatı yaşamak ve kendimizi gerçekleştirebilmek konusunda da durum böyledir. Bu tarz bir yaklaşımla, ortaya koyamadığımız yaşam ideallerimizi sürekli içimize bastırarak kendimizi adeta zehirler, hayatımızı bir filmi dışardan izler gibi izlemek zorunda kalırız. Dahası, başkalarının yönlendirmeleriyle yaşamak yapıcı ve yaratıcı eğilimlerin kapalı tutulmasına neden olarak yaşam potansiyelimizin düşmesine ve kapasitemizin altında bir performans sergilememize neden olur.
“Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol.” Mevlana
“Kişisel bütünlük” Duygusal Zekanın temel taşlarından biri olan Öz bilincin kalesi gibidir. Bu bakımdan, kişisel bütünlük sahibi olmak kendimizle ilgili olarak algıladığımız özelliklerimizi hayatımızın her noktasında gerçekleştirebilmeyi gerektirir. Örneğin, kişi kendisini “sorumluluk sahibi” olarak algılıyor ancak yeri geldiğinde sorumluluk almaktan kaçıyor veya sorumsuz davranışlarda bulunuyorsa kendi kendisiyle olan ilişkisinde bir tutarsızlık var demektir.
Kişisel bütünlük temel olarak üç düzeyde gerçekleşir (Cüceloğlu,1999):
Özü sözü doğru olmak: Bu düzeyde kişi iç dünyasının farkında olmaya özen gösterir. Niyetinin yani -bir şeyi niçin söylemek veya yapmak istediğinin- bilincindedir. Bu sebeple, ağzından çıkan sözlerin duygu ve düşünceleriyle çelişmemesine özen gösterir. İç dünyasını yok sayan konuşmalar yapmaz ve farkında olduğu her şeyi hesaba katarak, bilinçli bir şekilde davranır.
Değerler ve İlkelerle Ahenk İçinde Yaşamak: Bu düzeyde kişi iç dünyasında yaşattığı duygu ve düşünceleri gözlemleyerek sevgi, vicdan, hizmet, onura saygı gibi temel değer ve ilkelerle ahenk içinde tutmaya özen gösterir. Diğer bir deyişle, kişisel bütünlüğünün gerektirdiği bir takım düşünce ve davranışları süzgeçten geçirerek iç dünyasına ve algılarına bilinçli bir şekilde müdahale edebilecek bir yetkinlik kazanır. Böylece bilincinde o değeri yaşar hale getirir. Örneğin, kızgınlığımızı sert sözlerle ortaya koymak kişisel bütünlüğümüzün gereği olabilir ancak karşımızdakinin onurunu korumak gibi temel bir değeri yaşatabilmek amacıyla onu incitmeden uyarmaya yöneliriz.
Bir Duruş içinde Olmak: Bu düzeyde kastedilen gelecekte yaratılmak istenen bir olanağa kendini adamak ve bu olanağı yaşatma sorumluluğunu üstlenmektir. Böylesi bir anlayış belirlenen hedefler doğrultusunda plan yapmak, kişisel bütünlüğünü zedelemeden o plana uymak ve yine bu doğrultuda çıkabilecek eksiklikleri gidermek gibi sorumlulukları beraberinde getirir.
Sonuç olarak; kişisel bütünlük sahibi olmak kendi değerlerine ve gücüne inanmayı gerektirir. Buna bağlı olarak -asıl olan- kendimizi dürüst ve açık bir şekilde ortaya koyabilme yürekliliğini gösterebilmektir. Bizimle aynı fikirde olmayan insanların olması da son derece doğaldır. Fakat, durumu kıyasıya bir savaş olarak algılamak ve bu savaşı kazanmaya çalışmak, yahut baştan pes ederek başkalarını haklı kabul etmek verimsiz alternatiflerdir. Bunun yerine, bu tür durumlarda insanlarla sevgiyle baş etmemizi ve kendi sınırlarımızı netleştirmemizi sağlayacak kişisel yöntemler geliştirmek en etkili çözüm olacaktır. KAYNAKLAR: CÜCELOĞLU, D.,Savaşçı,Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1999. GEÇTAN, E., İnsan Olmak, 21. Basım, Remzi Kitapevi, 2000. CANFIELD, J., HANSEN, M. V. & KIRBERGER, K., Tavuk Suyuna Çorba, Çeviri; Serap Katlan, HYB Yayıncılık, 1999.
Personal Excellence TEMMUZ 2004 sayısında yayımlanmıştır. Dr. Seden Tuyan & Eray Beceren
Comments