Mustafa Kemal Atatürk’ün Liderliği ve Duygusal Zekâ

Duygusal Zekâ ile ilgili konuları konuşurken genel olarak Daniel Goleman, Richard Boyatzis, Annie McKee tarafından hazırlanan “Primal Leadership” kitabındaki esasları dikkate alırız. Bu kitapta Duygusal Zekânın dört boyutundan (öz bilinç, öz yönetim, sosyal bilinç, ilişki yönetimi) bahsedilmektedir. Bu 4 boyutu dikkate alarak Adnan Nur Baykal tarafından yazılan "Mustafa Kemal Atatürk'ün Liderlik Sırlarını" gözden geçirdim. Ortaya çıkan bilgiler şöyle tasnif edilebilir.

1. Öz Bilinç (Self-awareness): Kendi duygularını, güçlü ve zayıf yönlerini, değerlerini ve diğer insanlar üzerindeki etkisini anlama yeteneğidir. Atatürk'ün liderliğinde kendi üzerine düşünme, eleştiriye açıklık ve gerçekçi değerlendirme yeteneklerine dair işaretler bulunmaktadır.

   • Atatürk'ün başarısızlıklarından ders çıkarma ve kendini eleştirme olgunluğuna sahip olması dikkat çekmektedir. Bu, kendi eylemlerini ve sonuçlarını değerlendirme öz bilincini yansıtabilir.

   • Kendi bilgi veya uzmanlık alanının sınırlarını bilmesi de bir öz bilinç göstergesidir. Örneğin, bir köylü ile konuşmasında ziraat okumadığını, çiftçi olmadığını ve babasının da çiftçi olmadığını belirtmiştir.

   • Her gün kendini sorgulama ve gün içinde yaptıklarını gözden geçirme alışkanlığının faydalı olacağını belirtmesi, sürekli bir öz değerlendirme ve öz bilinç geliştirme pratiğine işaret eder.

     
     

2. Öz Yönetim (Self-management): Dürtüleri yönetme, güvenilirlik ve dürüstlük gösterme, inisiyatif alma, esneklik ve olumlu kalma yeteneğidir. Kaynaklarınızda Atatürk'ün zorluklar karşısında sergilediği kararlılık, soğukkanlılık ve prensip sahibi olma gibi özellikler öz yönetimine örnek teşkil eder.

   • Tehlike anlarında soğukkanlılığını koruması ve askerlerine örnek olması, duygularını yönetme ve kontrol altında tutma yeteneğini gösterir. Şarapnel yağmuru altında bile sakin kalıp sigarasını yakması bu duruma örnektir.

   • Annesinin vefatı gibi çok üzücü bir haber aldığında bile görevinin başına dönmesi ve işlerine odaklanabilmesi, duygusal dayanıklılık ve öz yönetimin bir işaretidir.

   • Yokluk içinde bile başarıya ulaşmanın mümkün olduğunu belirterek endişelenen bir arkadaşını sakinleştirmesi, zor koşullar altında bile kendine ve sürece olan inancını koruma yeteneğini yansıtır.

   • Belirli prensiplere sahip olması ve bu prensiplere uygun hareket etmesi gerektiğini belirtmesi, öz disiplin ve prensiplerine bağlılığın göstergesidir. Kısa vadede zarar görse bile tutarlı olmanın uzun vadede kazandıracağını ifade etmesi bu düşünceyi destekler. Alışkanlıkları prensipler etrafında disiplin altına almanın hedefe ulaşmada etkili olduğunu belirtmesi de öz yönetimin önemini vurgular.

   
   

3. Sosyal Bilinç (Social awareness): Diğer insanların duygularını, ihtiyaçlarını ve endişelerini anlama, organizasyonun dinamiklerinin farkında olma yeteneğidir. Atatürk'ün halkla ve çevresindeki insanlarla olan etkileşimleri, onların bakış açılarını anlama çabası sosyal bilincine dair örneklerdir.

   • Halkın kendisini izlemesinden rahatsız olan yaverine kapıların ve pencerelerin kapatılmamasını söylemesi, hatta sofrayı halka yaklaştırması ve onların şerefine kadeh kaldırması, halkla etkileşim kurma ve onların ne hissettiğini anlama konusundaki hassasiyetini gösterir.

   • Askerlerin tereddüdünü fark etmesi ve "Neden kaçıyorsunuz?" diye sorması, cevabı dinlemesi ve ardından "Düşmandan kaçılır mı?" diyerek öne atılması, başkalarının korkularını ve tereddütlerini anlayıp onlara liderlik etme yeteneğini sergiler.

   • Yeni bir teşkilat kurarken veya bir işe başlarken "cansız maddelerden" ziyade "adamdan" bahsedilmesi gerektiğini, yani doğru insanları bulmanın önemini vurgulaması, insan faktörüne ve onların yeteneklerine verdiği değeri, dolayısıyla bir nevi "insan bilincini" veya "sosyal bilincini" ortaya koyar.

   • Hilafetin kaldırılması fikrini açıklarken, karşı çıkanları sabırla dinlemesi ve herkesin fikrini özgürce ifade etmesini istemesi, farklı bakış açılarını anlama ve dikkate alma çabasını gösterir.

   
   

4. İlişki Yönetimi (Relationship management): Anlaşılır bir iletişim kurma, başkalarını etkileme, çatışmaları yönetme, bağ kurma ve takım çalışmasını teşvik etme yeteneğidir. Atatürk'ün iletişim tarzı, insanları motive etme şekli ve ortak karar alma süreçlerine hakimiyeti en güçlü yanlarıdır.

   • Düşüncelerini karşısındakinin en iyi anlayacağı şekilde ifade etme ve iyi dinleme becerisi, güçlü iletişim ve ilişki yönetimi araçlarıdır. Tartışmalı konularda bile herkesi sonuna kadar dinleme sabrını göstermesi, farklı fikirleri yönetme ve diyaloğu sürdürme yeteneğini ortaya koyar.

   • Karar alma süreçlerinde çevresindeki kişilerin görüşlerini alması, müzakere etmesi ve ortak bir karar noktasına ulaşmayı hedeflemesi, ilişki yönetimi ve işbirliğine verdiği önemi gösterir. Kararlarını "arkadaşlarla verdiğimiz kararlar" şeklinde sunmaya çalışması da bu boyutla ilişkilidir.

   • Bir işte başkalarını motive etmenin en etkili yolunun bizzat kendisinin o işte öncü olması olduğunu belirtmesi, insanları etkileme ve onlara ilham verme stratejisini gösterir. İlk ve cesaret gerektiren işlerde ilk adımı kendisinin atması da buna örnektir.

   • Çalışanların katkılarını takdir etmenin onları motive edeceğini belirtmesi, ilişki yönetiminin temel unsurlarından biri olan takdire verdiği önemi vurgular.

Bu konularda yorumlarınızı bekleriz.

Kaynaklar:

• Baykal, A. N. (2000). Yöneticiler için yeni bir bakış. Mustafa Kemal Atatürk’ün Liderlik Sırları. Sistem Yayıncılık.

• Goleman, D., Boyatzis, R., & McKee, A. (2002). Primal leadership: Realizing the power of emotional intelligence. Harvard Business School Press.