Psikolojik Güvenlik ve Mobbing İlişkisi: Kurumsal Hayatta Görünmeyeni Görmek

Günümüzde çalışanların verimliliği, yalnızca teknik becerileriyle değil, aynı zamanda içinde bulundukları psikolojik ve sosyal iklimle doğrudan ilişkilidir. Kurum içinde fikirlerin açıkça ifade edilmediği, hataların gizlendiği ve bireylerin duygusal olarak geri çekildiği ortamlarda başarıdan söz etmek neredeyse imkânsızdır. Bu yazıda, bu ortamların iki zıt ucu olan psikolojik güvenlik ve mobbing kavramları üzerinden kurumsal sağlığa dair bir çerçeve sunulmaktadır.

Psikolojik Güvenlik, bir çalışanın ekibi veya yöneticisiyle etkileşiminde, aşağılanma veya cezalandırılma korkusu olmadan fikirlerini, sorularını, kaygılarını ve hatalarını paylaşabilme hissidir.

Kurumsal ortamlarda psikolojik güvenliğin olduğu yerlerde:

• Takım üyeleri, yöneticilerine ya da birbirlerine itiraz edebilir.

• Çalışanlar risk alabilir ve yaratıcı fikirler sunabilir.

• "Yanlış yapmaktan korkmuyorum" düşüncesi hâkimdir.

• Yüksek iş tatmini ve çalışan bağlılığı görülür.

Örnek: Bir projede hatalı rapor hazırlayan bir çalışanın, bu hatasını yöneticisine açıkça ifade edebilmesi, psikolojik güvenliğin göstergesidir. Bu durumda yönetici de hatayı bir öğrenme fırsatına dönüştürür.

Mobbing, genel olarak iş yerinde bir veya birden fazla kişinin bir çalışana sistematik olarak psikolojik baskı uygulaması, onu dışlaması, küçük düşürmesi veya itibarsızlaştırmasıdır.

Kurumsal bağlamda yaygın mobbing davranışları:

• Sürekli olarak söz kesme, görmezden gelme

• İtibar zedeleyici söylentiler yayma

• Gerçek dışı hedefler koyma veya yetki gaspı

• Toplantılarda fikirlerini küçümseme

Örnek: Bir çalışanın toplantılarda sürekli susturulması, fikirlerinin "gereksiz" bulunması ve özel olarak ekip dışına itilmesi, klasik bir mobbing örneğidir.

Psikolojik Güvenlik ve Mobbing İlişkisi

Ters Orantı: Biri Artarken Diğeri Azalır

• Psikolojik güvenliğin yüksek olduğu ortamlarda mobbingin gelişme ihtimali çok düşüktür.

• Çünkü bireyler birbirine destek olur, açık iletişim vardır, sorunlar doğrudan çözülür.

• Buna karşılık psikolojik güvenliğin olmadığı ekiplerde sessizlik kültürü gelişir ve mobbing davranışları görünmez şekilde yayılır.

Korku Kültürü Mobbing’i Besler

• Kurum içinde cezalandırıcı bir kültür varsa, çalışanlar hatalarını gizler, şüphe duyar ve sessizleşir.

• Bu durum, özellikle otoriteyi kötüye kullanan yöneticilerin mobbing uygulamasına zemin hazırlar.

Örnek Durum Analizi: Bir yazılım firmasında, ekip lideri hataları kesinlikle affetmiyor ve hatalı çalışanları toplantılarda sert şekilde eleştiriyorsa, ekip üyeleri hatalarını gizlemeye başlar. Zamanla bu ortam, belirli çalışanları hedef gösterme ve dışlama davranışlarına dönüşebilir. Yani mobbing, sistemin içinde sinsice büyür.

Mobbing’e Karşı Koruyucu Kalkan

Neler Yapılmalı?

1. Yöneticilerin empatik liderlik becerileri geliştirmesi

   • Soru sormayı ve dinlemeyi teşvik etmeleri

2. Geri bildirim kültürünün yaygınlaştırılması

   • Eleştirinin yıkıcı değil, yapıcı olması

3. Anonim geri bildirim mekanizmaları kurulması

   • Çalışanlar sorunları açıkça paylaşabilmeli

4. Mobbing karşıtı net politikalar ve yaptırımlar

   • Sessiz kalmak yerine etik davranış normları belirlenmeli

     
     

Eğitim, Farkındalık ve Süreç Yönetimi

İnsan Kaynakları departmanlarının rolü büyüktür. Mobbing ve psikolojik güvenlik eğitimleri, örnek olay incelemeleri, yöneticilere özel mentorluk süreçleri mutlaka devrede olmalıdır. Psikolojik Güvenli bir iklim oluşturulmalı.

Eğitimlerde kullanılabilecek bir örnek soru: "Ekibinizde biri bir hata yaptığında, diğer çalışanların tepkisi nasıl oluyor? Bu, ekibin psikolojik güvenliği hakkında ne söylüyor?"

Sonuç

Psikolojik güvenlik ve mobbing, bir örgüt kültürünün iki zıt kutbudur. Biri varsa diğeri yoktur. Kurumlar, yalnızca çalışan bağlılığı veya performans değil, aynı zamanda duygusal iklim ve güven ortamı inşa ederek sürdürülebilir başarıyı yakalayabilirler. Mobbing’e karşı en güçlü silah, korkudan değil güvenden beslenen bir kültür inşa etmektir.