Etkin Dinleme ve Uçuş Emniyeti

Bu yazı Harvard Business Review dergisinin Mayıs-Haziran 2025 sayısında yer alan ve Jeffrey Yip ve Colin M. Fisher tarafından hazırlanan, "Daha İyi Bir Dinleyici Olmak: Kötü Dinlemenin Beş Yaygın ve Zararlı Nedeni" başlıklı önemli bir çalışmanın sivil havacılıkta görev yapan kaptan pilotlar için değerlendirilmiş halidir.

Sivil havacılıkta, özellikle de kokpit ortamında, etkili iletişim ve dinleme becerileri, uçuş emniyeti ve operasyonel verimlilik açısından hayati öneme sahiptir. Kaynaklar, liderlerin kötü dinleme alışkanlıklarının beş yaygın ve zararlı nedenini ortaya koyarak, kaptan pilotların bu tuzaklardan kaçınarak ekipleri için daha etkili dinleyiciler olmalarına nasıl yardımcı olabileceğini ele almaktadır.

Etkili Dinlemenin Önündeki Beş Engel ve Kaptan Pilotlar İçin Çıkarımlar:

Yapılan araştırmalar, en iyi niyetli liderlerin bile zaman zaman kötü birer dinleyici olabildiğini göstermektedir. Bu çalışmada, liderlerin dinleme becerilerini zayıflatan beş yaygın ve zararlı neden belirlenmiştir: acele, savunmacılık, görünmezlik, yorgunluk ve hareketsizlik. Bu engelleri anlamak ve üstesinden gelmek, kaptan pilotların kokpit yönetiminde ve mürettebatla iletişimde başarısı için temel teşkil eder.

1. Acele (Haste)

Kaynaklara göre, aceleci olmak, özellikle karmaşık veya duygusal açıdan yüklü konularla karşılaşıldığında, liderlerin konuyu tam olarak anlamadan yanıt vermesine veya araya girmesine yol açan yaygın bir dinleme hatasıdır. MillerKnoll'un CEO'su Andi Owen'ın deneyiminde görüldüğü gibi, liderler genellikle sorulara yanıt vermek için yetersiz zamanları olduğunu hisseder ve bu nedenle erken tepki verirler. Hızlı yanıt verme baskısı, dinleyicinin mesajın anlamını ve amacını tam olarak kavramasını engeller; oysa ilk iş, konuşmacının mesajını ve niyetini anlamak olmalıdır.

Kaptan Pilotlar İçin Değerlendirme: 

Kokpit ortamı, hızla değişen durumlar ve anlık kararlar gerektirebilen yoğun bir alandır. Bir kaptan pilotun, yardımcı pilotun, hava trafik kontrolörünün (ATC) veya kabin ekibinin raporlarını veya sorularını tam olarak dinlemeden, aceleyle yanıt vermesi veya eyleme geçmesi, kritik bilgilerin gözden kaçmasına veya yanlış yorumlanmasına neden olabilir. Örneğin, yardımcı pilotun teknik bir sorunu bildirirken tüm detayları vermeden kaptanın hemen bir çözüm önermeye çalışması, sorunun kök nedeninin anlaşılmamasına ve potansiyel bir uçuş emniyeti riskine yol açabilir.

Uçuş emniyetini sağlamak için, kaptan pilotların acelecilikten kaçınarak, gelen mesajı ve konuşmacının amacını tam olarak anlamaya odaklanmaları ve ancak bu anlama gerçekleştikten sonra yanıt vermeleri esastır.

2. Savunmacılık (Defensiveness)

Savunmacılık, liderlerin olumsuz geri bildirimlerden veya zorlu konuşmalardan kaçınma eğilimi olarak tanımlanır. Bu durum, çalışanların seslerinin duyulmadığını hissetmelerine ve değerli bilgilerin paylaşılmamasına neden olabilir. Google'ın eski İnsan Kaynakları Başkan Yardımcısı Laszlo Bock'un belirttiği gibi, şirket liderleri genellikle "her şeyi bilmeleri" gerektiği inancıyla hareket eder ve bu da eleştirel sorular sormayı veya hataları kabul etmeyi zorlaştırır. Savunmacılığın üstesinden gelmek, olumsuz duyguları yönetmek ve başkalarının bakış açısını düşünmekle mümkündür.

Kaptan Pilotlar İçin Değerlendirme: 

Kaptan pilotların, yardımcı pilot veya kabin ekibinden gelen eleştirel geri bildirimlere veya potansiyel sorunlara karşı savunmacı bir tutum sergilemesi, mürettebat arasında "psikolojik güvenlik" ortamını zedeleyebilir. Bir yardımcı pilotun kaptanın bir kararıyla ilgili endişelerini dile getirmesi veya alternatif bir yaklaşım önermesi durumunda, kaptanın savunmacı bir tavır sergilemesi, gelecekteki durumlarda bu tür önemli bilgilerin paylaşılmasını engelleyebilir. Bu durum, yanlış kararlar alınmasına ve uçuş emniyetinin tehlikeye girmesine yol açabilir.

Kaptan pilotların, eleştirel geri bildirimlere açık olmaları, farklı görüşleri teşvik etmeleri ve mürettebat üyelerinin endişelerini dile getirebilecekleri güvenli bir ortam sağlamaları, proaktif uçuş emniyeti yönetimi için kritik öneme sahiptir.

3. Görünmezlik (Invisibility)

"Görünmezlik", liderlerin fiziksel veya duygusal olarak ekiplerinden kopuk olmaları ve onların endişelerini yeterince dinlememeleridir. Bu durum, çalışanların kendilerini duyulmamış ve bağlantısız hissetmelerine neden olur. Google'ın toplantılarının zamanla daha az resmi hale gelmesi ve bazı toplantıların çok kalabalık olması, liderlerin her bir çalışanla etkileşim kurmasını zorlaştırmıştır. Aktif dinleme, sadece sözel ifadelerle değil, aynı zamanda göz teması, beden dili ve ses tonu gibi sözel olmayan ipuçlarıyla da desteklenmelidir.

Kaptan Pilotlar İçin Değerlendirme: 

Bir kaptan pilotun, kokpit içinde veya uçuş öncesi/sonrası brifinglerde yardımcı pilot ve kabin ekibi için "görünmez" veya "ulaşılamaz" olması, ekip içi iletişimi ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Kaptanın, yardımcı pilotun veya diğer mürettebat üyelerinin göz teması kurma, beden dili veya ses tonu gibi sözel olmayan ipuçlarını yakalamaması veya bu ipuçlarına yanıt vermemesi, onların önemli bir mesajı iletme çabasını görmezden geldiği algısını yaratabilir. Bu durum, özellikle acil durum senaryolarında, hayati bilgilerin etkin bir şekilde aktarılmasını engelleyebilir ve uçuş emniyetini riske atabilir.

Kaptan pilotlar, mürettebat üyeleriyle aktif olarak etkileşim kurmalı, sözel ve sözel olmayan ipuçlarına dikkat etmeli ve her zaman erişilebilir oldukları mesajını vermelidir.

4. Yorgunluk (Exhaustion)

Yorgunluk, liderlerin fiziksel veya duygusal olarak tükenmiş olmaları durumunda dinleme kapasitelerinin azalmasına yol açan gizli bir katildir. Christopher Rosen ve meslektaşları tarafından yapılan araştırmalar, yöneticilerin dinleme becerilerinin zamanla yıpranabileceğini ve uyarıları yanlış yorumlama olasılıklarının artabileceğini göstermektedir. Enerjiyi yönetmek ve tükenmişliğin dinleme becerilerini nasıl etkilediğini anlamak önemlidir.

Kaptan Pilotlar İçin Değerlendirme: 

Sivil havacılıkta yorgunluk, uçuş emniyetini doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Uzun uçuş saatleri, jet lag ve düzensiz çalışma programları nedeniyle kaptan pilotların fiziksel ve zihinsel olarak yorgun düşmeleri sıkça karşılaşılan bir durumdur. Yorgun bir kaptan pilotun dinleme becerileri önemli ölçüde azalır; bu, ATC yönergelerini, yardımcı pilotun gözlemlerini veya sistem uyarılarını doğru bir şekilde algılama ve yorumlama yeteneğini olumsuz etkiler. Bu tür bir durumda, kritik bilgilerin yanlış anlaşılması veya gözden kaçırılması, ciddi uçuş emniyeti ihlallerine yol açabilir.

Kaptan pilotların kendi yorgunluk seviyelerini fark etmeleri, dinlenme sürelerine dikkat etmeleri ve gerektiğinde yorgunluğun dinleme kapasitelerini nasıl etkilediğini bilmeleri, uçuş emniyetini korumak için hayati öneme sahiptir.

5. Tepkisizlik (Inaction)

Tepkisizlik, liderlerin mesajları dinlemesine rağmen, bu mesajlara uygun bir şekilde yanıt vermemesi veya harekete geçmemesidir. Bu durum, çalışanların girdilerinin önemsiz olduğu hissini yaratır ve hayal kırıklığına yol açar. Google'ın taciz şikayetlerini ele alış biçimi, bu tür bir hareketsizliğin olumsuz sonuçlarına bir örnek olarak verilmiştir; liderlik, şikayetleri dinlemiş ancak yeterince hızlı ve etkili bir şekilde harekete geçmemiştir. Dinleme, bir çabanın başlangıcıdır ve bilginin değerlendirilmesini, eylem adımlarının belirlenmesini ve gerekirse iletişimin devamını gerektirir.

Kaptan Pilotlar İçin Değerlendirme: 

Kaptan pilotların, yardımcı pilot, kabin ekibi veya yer ekibinden gelen önemli bilgileri dinledikten sonra harekete geçmemesi veya gecikmeli tepki vermesi, operasyonel riskleri artırabilir. Örneğin, yardımcı pilotun belirli bir sistem arızasını veya hava durumu değişikliğini bildirmesine rağmen kaptanın durumu göz ardı etmesi veya bir eylem planı oluşturmaması, potansiyel olarak ciddi bir uçuş emniyeti sorununa yol açabilir. Mürettebat üyeleri, seslerinin duyulduğunu ancak ciddiye alınmadığını hissettiklerinde, gelecekteki kritik bilgileri paylaşmaktan çekinebilirler.

Kaptan pilotların, alınan tüm bilgileri değerlendirmesi, uygun eylemleri belirlemesi ve bu eylemleri zamanında ve şeffaf bir şekilde uygulaması, mürettebatın güvenini kazanmak ve uçuş emniyetini sürdürmek için elzemdir.

Sonuç

Etkili dinleme, sivil havacılıkta kaptan pilotlar için sadece bir beceri değil, aynı zamanda uçuş emniyetinin temel bir direğidir. Acele, savunmacılık, görünmezlik, yorgunluk ve tepkisizlik gibi yaygın dinleme hatalarından kaçınmak, kokpit ekibi içinde şeffaf, güvene dayalı ve etkili bir iletişim ortamı yaratır. Kaptan pilotların, mürettebat üyelerinden gelen her türlü bilgiyi dikkatle dinlemesi, anlaması ve uygun şekilde yanıt vermesi veya harekete geçmesi, hem operasyonel mükemmelliği hem de en önemlisi yolcuların ve ekibin emniyetini garanti altına alır.

Bu beş hatayı tanımak ve aktif dinleme stratejilerini uygulamak, kaptan pilotların liderlik rollerini daha etkin bir şekilde yerine getirmelerini ve gökyüzündeki herkes için daha güvenli bir ortam sağlamalarını sağlayacaktır.