Kokpitte Denge : Pilotların İyi Oluş Hali ve Duygusal Zekâları

Giriş:

Çalışmanın genel amacı ve önemi:

Bu çalışmada öncelikle wellbeing kavramının havacılıkta önemini ortaya koymak, bu çerçevede pilotların psikolojik iyi oluş hali ve duygusal zekâları konusunda genel bir sonuca varmak amaçlanmıştır.

Araştırmanın kapsamı ve hedeflenen sonuçlar:

Araştırma; Türkiye’de faaliyet gösteren havayollarında görev yapan pilotlar, kabin ekipleri, hava trafik kontrolörleri, uçak teknisyenlerini kapsayacak şekilde başlatılmıştır. Bu gruplardan pilotlar üzerine odaklanılmıştır. Araştırmaya toplam 274 pilot (23 kadın, 251 erkek) katılmıştır. Genel olarak Türkiye’de faaliyet gösteren havayollarında görev yapan pilotların Psikolojik İyi Oluşları ile bir sonuca varmak amaçlanmıştır.

Literatür İncelemesi:

1. Psikolojik İyi Oluş Hali

Carol Ryff’a göre Psikolojik İyi Oluş, Çok Boyutlu Psikolojik İyi Oluş Modeline dayalı olarak olumlu psikolojik işlevselliğin altı temel bileşenine dayanmaktadır. Bileşenler;

• Bağımsızlığı ve kişisel kararlılığı ifade eden özerklik,

• Kişinin hayatını yönetebilmesini ifade eden çevresel üstünlük,

• Yeni deneyimlere açık olmayı ifade eden bireysel gelişim,

• İlişkilerinden doyum alabilmeyi ifade eden diğerleriyle olumlu ilişkiler, 

• Kişinin yaşamının anlamlı olduğuna inandığını ifade eden hayatın amacı,

• Kişinin kendine ve geçmişine karşı olumlu tutumlara sahip olmasını ifade eden kendini kabul ya da öz kabul.

Ölçek olarak Ryff 18 sorulu ölçeği kullanılmıştır.

2. Duygusal Zekâ:

Duygusal Zekâ yetkinlikleri Daniel Goleman’ı yaklaşımı dikkate alınarak Dan Harrison tarafından hazırlanmıştır.

• Kendini Tanıma: Hatalarını kabul eder ve diğer kişilerde geri bildirimlere açıktır; kendini kabul eder ve aynı zamanda kendini geliştirmek için yapabilecekleri üzerine düşünür; stres ve baskıyı yönetebilir. Temel Özellikleri; Farklı görüşlere açık olma, Kendini kabul etme, Kendini geliştirme.

• İç Motivasyon ve İç Yönetim: Mükemmelliği yakalamak için çabalar; fırsatları değerlendirmek için harekete geçer, zorlu hedeflerin peşinden gitmek için olumlu bir düşünce yapısına sahiptir; hedeflenen sonuçlara odaklanırken değişimlere uyum sağlar. Temel Özellikleri; Olası Sorunları Analiz Eden, Coşkulu, İyimser, İnisiyatif Alan, Zoru Başarma İsteği.

• Sosyal Farkındalık ve Hizmet Odaklılık: Diğer kişilerle ilişkileri empati ve şefkate dayalıdır, kendini önde tutma ve yardımseverliği dengeleyerek iki tarafında kazançlı çıktığı sonuçlar elde etmeyi başarır, herkesin faydasına yönelik katkıda bulunmaktan keyif alır, diğerlerinin ihtiyaçlarını öngörür, kurumun başarısına hizmet edecek şekilde hareket eder. Temel Özellikleri; Yardımsever, Sıcakkanlılık / empati, İnisiyatif alan.

• İlişki Yönetimi: Kişilerin iş birliği becerilerinin ve takım çalışmasının geliştirilmesi için diğer kişileri etkiler, ilham verir ve rehberlik eder; üretkenliği, güveni ve grup sinerjisini artırmak için kişilerarası çatışmaları yönetir. Temel Özellikleri; Etkileme, Olası sorunları analiz eden, İş birliğine açık karar verici, İş birliği yapan, Etkili uygulatma, İş birliği talep eden, Liderlik etme isteği.

Ölçek olarak Harrisson Assessments Yetenek Yönetimi Sistemi Duygusal Zekâ davranışsal yetkinlik modülü kullanılmıştır.

Yöntem:

Araştırmada kullanılan ölçekler online olarak doldurulmuştur. Doldurmadan önce katılımcıların konuyla ilgili okuyabilecekleri yazıların internet bağlantıları paylaşılmıştır.

Bulgular:

Psikolojik iyi oluş düzeyleri ile ilgili ana bulgular:

Grubun bu altı boyut için ortalama sonuçları aşağıdaki gibidir.

• Grup, Kendini Kabul Boyutunda yüksek bir puan almıştır. Bu, grubun kendisini olduğu gibi kabul ettiğini, geçmişiyle barışık olduğunu ve güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olduğunu göstermektedir. Kendini kabul, psikolojik iyi olmanın temelini oluşturur ve bireyin kendine saygı duymasını, kendine güvenmesini ve kendini daha iyi ifade etmesini sağlar.

• Grup, Bireysel Gelişim Boyutunda da yüksek bir puan almıştır. Bu, grubun kendini geliştirmeye açık olduğunu, yeni deneyimlerden öğrendiğini ve potansiyelini gerçekleştirmeye çalıştığını göstermektedir. Bireysel gelişim, psikolojik iyi olmanın önemli bir göstergesidir ve bireyin yaşam kalitesini ve tatminini artırır.

• Grup, Hayat Amacı Boyutunda orta seviyede bir puan almıştır. Bu, grubun yaşamının anlamlı olduğuna inandığını, kendine özgü hedefleri ve değerleri olduğunu ve yaşamına yön verebildiğini göstermektedir. Hayat amacı, psikolojik iyi olmanın önemli bir bileşenidir ve bireyin yaşamına motivasyon ve yön verir.

• Grup, İnsanlarla Olumlu İlişkiler Kurabilme Boyutunda yüksek bir puan almıştır. Bu, grubun başkalarıyla sıcak, samimi ve destekleyici ilişkiler kurabildiğini, empati ve saygı gösterebildiğini ve sevgi alıp verebildiğini göstermektedir. İnsanlarla olumlu ilişkiler kurabilme, psikolojik iyi olmanın önemli bir yönüdür ve bireyin sosyal destek ve bağlılık düzeyini yükseltir.

• Grup, Çevresel Hakimiyet Boyutunda orta seviyede bir puan almıştır. Bu, grubun çevresindeki karmaşık durumları yönetebildiğini, fırsatları değerlendirebildiğini ve sorunları çözebildiğini göstermektedir. Çevresel hakimiyet, psikolojik iyi olmanın önemli bir unsurudur ve bireyin çevresine uyum sağlama ve kontrol etme becerisini ifade eder12.

• Grup, Özerklik Boyutunda orta seviyede bir puan almıştır. Bu, grubun kendi değerlerine ve normlarına uygun davranabildiğini, başkalarının baskısından etkilenmeden kendi kararlarını verebildiğini ve kendine güven duyduğunu göstermektedir. Özerklik, psikolojik iyi olmanın önemli bir parçasıdır ve bireyin kendi kendini yönetme ve bağımsızlık duygusunu yansıtır.

Sonuç olarak, grubun psikolojik iyi oluş hali analizi, grubun kendini kabul, bireysel gelişim ve insanlarla olumlu ilişkiler kurabilme boyutlarında yüksek, hayat amacı, çevresel hakimiyet ve özerklik boyutlarında orta seviyede olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bulgular, grubun psikolojik iyi oluşunu artırmak için bu boyutları geliştirmesi gerektiğini göstermektedir.

Duygusal Zekâ Yetkinlikleri ile ilgili ana bulgular:

Harrison Assessments Yetenek Yönetimi Sistemi Duygusal Zekâ yetkinlikleri, bireylerin ve ekiplerin iş performansını etkileyen davranışsal özellikleri ölçmek için kullanılan bir değerlendirme aracıdır. Bu yetkinlikler, kendini tanıma, iç motivasyon ve iç yönetim, sosyal farkındalık ve hizmet odaklılık, ilişkilerde liderlik olmak üzere dört ana bileşene ayrılmaktadır.

Bu çalışmada, 274 kişilik havayolu pilot grubuna Harrison Assessments Yetenek Yönetimi sistemi Duygusal Zekâ yetkinlikleri analizi uygulanmıştır. Grubun bu dört yetkinlik için ortalama sonuçları yukarıdaki gibidir.

• Grup, kendini tanıma yetkinliğinde oldukça yüksek bir seviyeye sahiptir. Bu, grubun kendi davranışlarını, duygularını, güçlü yönlerini ve zayıf yönlerini fark ettiğini ve bunlara göre hareket ettiğini göstermektedir. Grup, hatalarını kabul etmeye ve diğerlerinden geri bildirim almaya açıktır. Grup, kendini kabul ettiği gibi, kendini geliştirmek için de çaba göstermektedir. Grup, stres ve baskıyı yönetebilmektedir. Bu yetkinlik, grubun iş performansını ve iş tatminini artırmaktadır.

• Grup, iç motivasyon ve iç yönetim yetkinliğinde orta seviyededir. Bu, grubun kendi hedeflerine ulaşmak için gerekli motivasyonu, enerjiyi, tutumu ve davranışı gösterdiğini, ancak bu alanda gelişim potansiyeli olduğunu göstermektedir. Grup, mükemmelliği yakalamak için çabalamakta, fırsatları değerlendirmek için harekete geçmekte, zorlu hedeflerin peşinden gitmek için olumlu bir düşünce yapısına sahip olmaktadır. Ancak, grup, hedeflenen sonuçlara odaklanırken değişimlere uyum sağlamakta zorlanabilmektedir. Bu yetkinlik, grubun iş performansını ve iş tatminini etkilemektedir.

• Grup, sosyal farkındalık ve hizmet odaklılık yetkinliğinde çok yüksek bir seviyeye sahiptir. Bu, grubun diğer insanların duygu, ihtiyaç ve beklentilerini anladığını ve bunlara uygun şekilde davrandığını göstermektedir. Grup, diğer insanlarla empatik ve şefkatli bir şekilde iletişim kurmaktadır. Grup, kendini önde tutma ve yardımseverliği dengeleyerek iki tarafın da kazançlı çıktığı sonuçlar elde etmeyi başarmaktadır. Grup, herkesin faydasına yönelik katkıda bulunmaktan keyif almaktadır. Grup, diğerlerinin ihtiyaçlarını öngörmekte ve kurumun başarısına hizmet edecek şekilde hareket etmektedir. Bu yetkinlik, grubun iş performansını ve iş tatminini yükseltmektedir.

• Grup, ilişkilerde liderlik yetkinliğinde ortalamanın üzerindedir. Bu, grubun diğer insanları etkilemek, ilham vermek, rehberlik etmek ve iş birliği yapmak için gerekli beceri ve davranışları gösterdiğini, ancak bu alanda gelişim fırsatları olduğunu göstermektedir. Grup, kişilerin iş birliği becerilerinin ve takım çalışmasının geliştirilmesi için diğer insanlara güven vermekte, takım çalışmasını teşvik etmekte, çatışmaları yapıcı bir şekilde çözmektedir. Ancak, grup, üretkenliği, güveni ve grup sinerjisini artırmak için daha fazla çaba göstermelidir. Bu yetkinlik, grubun iş performansını ve iş tatminini etkilemektedir.

Sonuç olarak, grubun duygusal zekâ yetkinlikleri analizi, grubun kendini tanıma, sosyal farkındalık ve hizmet odaklılık yetkinliklerinde çok iyi performans gösterdiğini, ancak iç motivasyon ve iç yönetim, ilişkilerde liderlik yetkinliklerinde gelişim alanları olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bulgular, grubun iş performansını ve iş tatminini artırmak için bu yetkinlikleri geliştirmesi gerektiğini göstermektedir.

Öneriler:

Psikolojik iyi oluş düzeyleri ile ilgili öneriler:

Grubun psikolojik iyi oluş hali analizi sonuçlarına göre, yüksek seviyede olan boyutları güçlü seviyede tutmak için, orta seviyede olan boyutları geliştirmek için bireysel ve kurumsal boyutta yapabileceğiniz bazı öneriler şunlardır:

• Kendini kabul boyutu: Kendinize geri bildirim isteyin, kendinizi olduğunuz gibi kabul edin, stres ve baskıyı yönetin.

• Bireysel gelişim boyutu: Kendinize zorlayıcı ama ulaşılabilir hedefler belirleyin, başarılarınızı kutlayın, olumlu düşünmeye çalışın.

• İnsanlarla olumlu ilişkiler kurabilme boyutu: Diğer insanlarla empatik ve şefkatli bir şekilde iletişim kurun, yardımsever olun, kurumunuzun vizyonu ve misyonu ile uyumlu hareket edin.

• Hayat amacı boyutu: Yaşamınızın anlamını bulmaya çalışın, kendinize özgü hedefler ve değerler belirleyin, yaşamınıza yön verin.

• Çevresel hakimiyet boyutu: Çevrenizdeki karmaşık durumları yönetmeye çalışın, fırsatları değerlendirin, sorunları çözün.

• Özerklik boyutu: Kendi değerlerinize ve normlarınıza uygun davranın, başkalarının baskısından etkilenmeden kendi kararlarınızı verin, kendinize güvenin.

Bireysel boyutta yapabilecekleriniz:

• Düzenli spor yapın, sağlıklı ve dengeli bir beslenme tarzı benimseyin, meditasyon ve yoga yapın, düzenli uyuyun, kitaplar okuyun, ruhu dinlendirecek müzikler dinleyin, melisa, papatya ve yasemin çayı gibi çaylar için, rahatlatıcı aromatik kokuları alın.

• Kendinizi tanıyın, güçlü ve zayıf yönlerinizi fark edin, kendinizi geliştirmek için çaba gösterin, kendinize saygı duyun, kendinize güvenin, kendinizi takdir edin.

• Başkalarıyla sıcak, samimi ve destekleyici ilişkiler kurun, empati ve saygı gösterin, sevgi alıp verin, yardımsever olun, başkalarının ihtiyaçlarını öngörün, başkalarından yardım alın.

• Yaşamınızın anlamını bulun, kendinize özgü hedefler ve değerler belirleyin, yaşamınıza yön verin, kendinizi gerçekleştirmeye çalışın, mükemmelliği yakalamak için çablayın, başarılarınızı kutlayın, olumlu düşünün.

• Çevrenizdeki karmaşık durumları yönetmeye çalışın, fırsatları değerlendirin, sorunları çözün, değişime uyum sağlayın, çevrenize uyum sağlama ve kontrol etme becerisi geliştirin.

• Kendi değerlerinize ve normlarınıza uygun davranın, başkalarının baskısından etkilenmeden kendi kararlarınızı verin, kendinize güvenin, kendi kendinizi yönetme ve bağımsızlık duygusunu geliştirin.

Kurumsal boyutta yapabilecekleriniz:

• Çalışanlarınızın psikolojik iyi oluşunu önemseyin, onlara destek olun, onları dinleyin, onlara geri bildirim verin, onları takdir edin, onlara ödüller verin.

• Çalışanlarınızın kendini kabul, bireysel gelişim ve insanlarla olumlu ilişkiler kurabilme boyutlarını güçlendirmek için onlara eğitim, koçluk, mentorluk gibi fırsatlar sunun, onları yeni deneyimlere teşvik edin, onlara özgüven kazandırın.

• Çalışanlarınızın hayat amacı, çevresel hakimiyet ve özerklik boyutlarını geliştirmek için onlara net ve anlamlı hedefler belirleyin, onlara sorumluluk verin, onlara karar verme yetkisi verin, onlara değişime uyum sağlama becerisi kazandırın.

• Çalışanlarınızın iş performansını ve iş tatminini artırmak için onlara uygun çalışma ortamı sağlayın, onlara esnek çalışma saatleri sunun, onlara iş-yaşam dengesi kurmalarına yardımcı olun, onlara sosyal destek sağlayın.

Duygusal Zekâ Yetkinlikleri ile ilgili öneriler:

Grubun duygusal zekâ yetkinlikleri analizi sonuçlarına göre, kendini tanıma, sosyal farkındalık ve hizmet odaklılık yetkinliklerini güçlü seviyede tutmak için, iç motivasyon ve iç yönetim, ilişkilerde liderlik yetkinliklerini geliştirmek için bireysel ve kurumsal anlamda alabileceğiniz bazı önlemler şunlardır:

Kendini tanıma yetkinliğini güçlü seviyede tutmak için:

• Düzenli olarak kendinize geri bildirim isteyin. Geri bildirim almak, kendinizi daha iyi tanımanıza, güçlü ve zayıf yönlerinizi fark etmenize, hatalarınızdan öğrenmenize ve kendinizi geliştirmenize yardımcı olur.

• Kendinizi kabul edin. Kendinizi olduğunuz gibi kabul etmek, kendinize saygı duymanızı, kendinize güvenmenizi ve kendinizi daha iyi ifade etmenizi sağlar.

• Stres ve baskıyı yönetin. Stres ve baskı, duygusal zekanızı olumsuz etkileyebilir. Stres ve baskıyı yönetmek için, nefes egzersizleri, meditasyon, spor, hobiler gibi rahatlama tekniklerini kullanabilirsiniz.

Sosyal farkındalık ve hizmet odaklılık yetkinliğini güçlü seviyede tutmak için:

• Diğer insanlarla empatik ve şefkatli bir şekilde iletişim kurun. Empati ve şefkat, duygusal zekanın temel bileşenleridir. Diğer insanların duygularını anlamaya, onlara destek olmaya ve onlarla bağlantı kurmaya çalışın.

• Yardımsever olun. Yardımseverlik, hem kendinizi hem de başkalarını mutlu etmenin en iyi yollarından biridir. Yardımsever olmak, sizin de ihtiyacınız olduğunda başkalarından yardım almanızı kolaylaştırır.

• Kurumunuzun vizyonu ve misyonu ile uyumlu hareket edin. Kurumunuzun vizyonu ve misyonu, sizin de hedeflerinizi ve değerlerinizi belirlemenize yardımcı olur. Kurumunuzun vizyonu ve misyonu ile uyumlu hareket etmek, hem kurumunuzun hem de sizin başarınızı artırır.

İç motivasyon ve iç yönetim yetkinliğini geliştirmek için:

• Kendinize zorlayıcı ama ulaşılabilir hedefler belirleyin. Hedefler, sizi motive eder, enerjinizi yükseltir, tutumunuzu olumlu yapar ve davranışlarınızı yönlendirir.

• Başarılarınızı kutlayın. Başarılarınızı kutlamak, sizi daha mutlu, daha özgüvenli ve daha motive eder. Başarılarınızı kutlamak için, kendinize ödüller verin, başkalarıyla paylaşın, kendinizi takdir edin.

• Olumlu düşünmeye çalışın. Olumlu düşünmek, sizi daha iyimser, daha coşkulu ve daha inisiyatifli yapar. Olumlu düşünmek için, zorlukları fırsat olarak görün, başarısızlıklardan ders çıkarın, kendinize güvenin.

• Değişime uyum sağlayın. Değişim, hayatın kaçınılmaz bir parçasıdır. Değişime uyum sağlamak, sizi daha esnek, daha yaratıcı ve daha başarılı yapar. Değişime uyum sağlamak için, değişimi kabullenin, değişimin faydalarını görün, değişimi yönlendirmeye çalışın.

İlişkilerde liderlik yetkinliğini geliştirmek için:

• Diğer insanlara güven verin. Güven, etkili bir liderlik için vazgeçilmez bir unsurdur. Güven vermek, diğer insanları etkilemenize, ilham vermenize ve rehberlik etmenize yardımcı olur.

• Takım çalışmasını teşvik edin. Takım çalışması, iş performansını ve iş tatminini artırır. Takım çalışmasını teşvik etmek için, ortak hedefler belirleyin, rolleri ve sorumlulukları paylaştırın, iş birliği ve iletişimi destekleyin.

• Çatışmaları yapıcı bir şekilde çözün. Çatışmalar, kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilir. Çatışmaları yapıcı bir şekilde çözmek için, çatışmanın nedenini ve sonucunu anlayın, çatışmanın taraflarını dinleyin, adil ve objektif olun, ortak bir çözüm bulmaya çalışın.

• Üretkenliği, güveni ve grup sinerjisini artırmak için daha fazla çaba gösterin. Bu üç faktör, iş performansını ve iş tatminini etkiler. Üretkenliği, güveni ve grup sinerjisini artırmak için, geri bildirim verin ve alın, takdir edin ve edilin, destekleyin ve desteklenin.

Sonuç:

• Wellbeing genel başlığının altında konunun önemi hiç tartışılmayacak bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Konu özellikle farklı ilgi alanlarının birbirlerini tamamlayarak performans ürettikleri havacılık sektöründe daha da önem kazanmaktadır.

• Konu ile ilgili alınacak önlemler kesinlikle bireysel alanda ve kurumsal alanda olarak ayrılmasında yarar vardır.

• Kurumsal alanda yapılacak düzenlemeler; kurum ve sektör değerlerine uygun, kurum çalışanlarına ve onların beklentilerine uygun olarak seçilmelidir.

• Bireysel önlemlerin birinci adımı öz değerlendirme olmalıdır. Öz değerlendirmeyi etkin yapan bireyler, iyi oluş hallerini geliştirme konusunda etki alanlarında ellerinden gelenin en iyisini yapma konusunda ilerleyebileceklerdir.

• Kurumlarda çeşitli amaçlar ile kullanılan ölçme değerlendirme araçlarından alınacak verilerle konu üzerine etkileri ortaya konabilir.

• Bu çalışmada sadece Türk pilotlar çalışmaya katılmıştır. Diğer kültürlerden pilotlar ve kültür farklılıkları üzerinde durulabilir.

• Daha sonra yapılacak çalışmalarda havacılık sektöründe pilotlar dışındaki çalışma grupları için de benzer çalışmalar yapılmalıdır.

Kaynaklar:

• Goleman, D. (1998) Duygusal Zeka Neden IQ’dan Önemlidir?

• Harrison Assessment Yetenek Yönetimi Sistemi, Sistem web sayfası.

• Harrison Assessment Yetenek Yönetimi Sistemi Raporları.

• Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current directions in psychological science.