Öz Yönetim: Liderin Duyguları Yönetme Sanatı
- Eray Beceren
- 3 gün önce
- 4 dakikada okunur
Bu "Liderlikte Duygusal Zekâ" serisi yazıdır. Serinin yayımlanan diğer yazılarını en altta bulabilirsiniz.
LİDERLİKTE DUYGUSAL ZEKÂ - 3
Yoğun iş temposu, beklenmedik krizler, sürekli değişen piyasa koşulları ve zorlu kararlar... İş hayatı, her seviyedeki profesyoneller için sürekli bir meydan okuma alanı sunar. Bu ortamda başarılı olmak, sadece teknik bilgi veya stratejik zekâdan çok daha fazlasını gerektirir. Özellikle stresli durumlarda, belirsizlik anlarında veya zorlu kararlar alırken duyguları kontrol edebilme yeteneği, bireyin ve dolayısıyla ekibin performansını doğrudan etkiler. Ani, düşünülmemiş tepkilerden kaçınarak daha dengeli, stratejik ve bilinçli adımlar atabilme yeteneği olarak tanımlanabilecek öz düzenleme, liderlik başarısının temel taşlarından biridir.
Duygusal Zekâ (DZ) modeli içinde önemli bir yer tutan öz düzenleme, bireyin kendi duygularını yönetme becerisidir. Bu, sadece olumsuz duyguları (öfke, korku, hayal kırıklığı) bastırmak anlamına gelmez, aynı zamanda olumlu duyguları (motivasyon, coşku) yapıcı bir şekilde kullanabilmeyi de içerir. Duygusal olarak akıllı liderler, kendi duygularının farkında olmanın yanı sıra, bu duyguların kendilerini ve iş performanslarını nasıl etkilediğini de bilirler. Bu farkındalık (öz farkındalık), duygusal durumlarını dengelemelerine olanak tanır. Kaynaklar, duyguların yönetilmesini, zihinsel berraklık ve konsantre enerji sağlayan, yıkıcı duyguların yoldan çıkmasını önleyen bir DZ bileşeni olarak görmektedir.
Stres anlarında, beynin "yürüyüş ya da kaç" tepkisini tetikleyen amigdala, prefrontal lobları saniyenin altında bir sürede devre dışı bırakabilir. Ancak prefrontal loblar, amigdalanın emirlerini engelleyebilen "önleyici" nöronlara sahiptir. Bu devre, liderin sarsıntılı duyguları sakinleştirmesine ve kendinden emin, coşkulu bir tonu sürdürmesine yardımcı olur. Stres yönetimi teknikleri, örneğin meditasyon, amigdalanın tetiklenme noktasını yeniden ayarlayabilir ve onu daha az provoke edilebilir hale getirebilir. Bu nöral yeniden ayarlama, amigdala 'kaçırmalarından' daha hızlı kurtulmamızı sağlarken, onlara daha az yatkın olmamızı da beraberinde getirir.
Öz düzenleme becerisi, iş hayatının farklı yönlerinde kendini gösterir:
Karar Alma: Duygusal olarak dengeli liderler, "sert" (analitik, mantıksal) ve "yumuşak" (duygusal, sezgisel) verileri entegre ederek daha iyi kararlar alabilirler. Araştırmalar, bağırsak ve kalp etrafındaki sinir ağı işlemcilerinin, mantıksal olmasa da, bilgi işlemlemede çok karmaşık yollarla karar alma sürecine katkıda bulunduğunu göstermektedir. Bir avukatın prefrontal lobları ile amigdala arasındaki bağlantıların kesildiği durumlarda, bilişsel yetenekleri sağlam kalsa da finansal, profesyonel veya etik kararlarda yetersiz kaldığı örnekler, duygusal yeterliliğin karar alma için ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.
İlişki Yönetimi: Kendi duygularını yönetebilen liderler, başkalarıyla daha etkili iletişim kurabilirler. Sakin ve sabırlı olmak, meslektaşlar ve astlarla ilişkilerde anahtardır. Üstün performans gösterenler, başkalarının duygusal sinyallerini algılama ve kendi tepkilerini en iyi yönde ayarlama konusunda ustadır. Ronald Allen'ın Delta CEO'su olarak empati eksikliği ve sertliği, kar marjı artmasına rağmen çalışanlar arasında düşmanlık ve güvensizlik yaratmıştır. Buna karşılık, Gerald GrinstDZn gibi liderler, çalışanlarla kurdukları güvene dayalı ilişkiler ve duygusal bağlar sayesinde zorlu değişim süreçlerinde bile destek alabilmişlerdir.
Örgütsel İklim ve Performans: Liderlerin duygusal durumu, tüm organizasyonun duygusal iklimini etkileyebilir. Neşeli ve sıcak ruh halleri işbirliğini, adaleti ve iş performansını artırır. Duygusal olarak akıllı liderler, "biz" duygusunu besleyerek çalışanların bağlılığını ve motivasyonunu yükseltirler. Egon Zehnder International örneğinde olduğu gibi, çalışanlara güvenli, aile benzeri bir kültür sunmak, yüksek çalışan bağlılığı ve düşük devamsızlık oranlarıyla sonuçlanmaktadır.
Değişim Yönetimi: Değişime uyum sağlama (adaptasyon), duygusal kontrol ve belirsizlik karşısında sakin kalma yeteneğini gerektirir. Liderlerin kendi duygusal tepkilerini yönetebilmeleri, organizasyonun değişim karşısında göstereceği tepkiyi etkiler.
Yüksek riskli ortamlar, öz düzenlemenin önemini çarpıcı bir şekilde ortaya koyar. Ticari havayolu kaptan pilotları ve uçuş görevlileri gibi roller, sürekli olarak beklenmedik durumlarla (türbülans, teknik sorunlar, yolcu acil durumları, hava koşulları) başa çıkmayı gerektirir. Bu gibi durumlarda, sakin kalabilmek, paniğe kapılmamak ve mantıklı, prosedürlere dayalı kararlar alabilmek hayatidir.
Kaynaklar, bir Avrupa havayolunda yapılan bir çalışmadan bahsederken, üstün uçuş görevlilerini ayıran iki duygusal zekâ grubunun olduğunu belirtmektedir: duygusal öz kontrol, başarı ve uyum yeteneğini içeren bir öz ustalık grubu ve etki, hizmet ve ekip çalışmasını içeren bir kişilerarası grup. Bu, stresli anlarda bile kendi duygusal tepkilerini yönetebilmenin (öz kontrol/öz ustalık) ve başkalarının duygusal sinyallerini algılayıp uygun şekilde yanıt verebilmenin (empati) yanı sıra, değişen durumlara hızla uyum sağlama yeteneğinin (uyum yeteneği) bu rolde ne kadar kritik olduğunu göstermektedir. Unflappable trafik görevlileri örneği de benzer bir şekilde, çatışma riskini yönetmek için sakinliklerini koruyabilen kişileri tanımlar. Bu profesyoneller, kendi içsel durumlarının farkında olarak, potansiyel duygusal "kaçırmaları" önleme ve sakin, dengeli bir şekilde tepki verme becerisine sahiptirler.
Öz Yönetimi Geliştirmek:
Öz düzenleme doğuştan gelen bir özellik olmakla birlikte, kaynaklar bunun öğrenilebilen ve zamanla geliştirilebilen bir beceri olduğunu vurgular. Gelişim, özellikle yaş ve pratikle birlikte artış gösterir. Gelişim sürecinde şu adımlar önerilir:
Öz Farkındalık: Duygusal durumların ve bunların davranışlar üzerindeki etkisinin farkında olmak ilk adımdır. Bu, içsel sinyallere kulak vermek, kendi güçlü ve zayıf yönlerini anlamak ve hatta meditasyon gibi yöntemlerle zihinsel netliği artırmakla mümkündür. Başkalarından dürüst geri bildirim almak, öz farkındalığı artırmanın etkili bir yoludur.
Kişisel Vizyon ve Değerler: Öz düzenleme, kişinin kendi değerleri, hayalleri ve amaçlarıyla uyumlu olduğunda daha kolaylaşır. Kişisel bir vizyona sahip olmak, değişimin veya öğrenmenin motivasyonunu besler.
Pratik: Yeni duygusal tepki ve davranış kalıplarını öğrenmek, tekrarlayan ve kapsamlı pratik gerektirir. Bu, özellikle stres altında eski alışkanlıklara dönme eğilimi göz önüne alındığında önemlidir. Farklı senaryoları simüle etmek veya gerçek hayattaki "sıcak düğme" anlarını belirleyip yeni yaklaşımlar denemek pratik fırsatları yaratır.
Destek Sistemleri: Öğrenme ve değişim sürecinde başkalarından destek almak kritik öneme sahiptir. Mentorlar, koçlar veya meslektaşlardan oluşan destek grupları, güvenli bir alan sağlar, geri bildirim verir ve pratik yapmaya teşvik eder.
Sözün Özü
Duyguları yönetme sanatı olan öz yönetim, modern liderlik için temel bir gerekliliktir. Liderler, kendi içsel durumlarını etkili bir şekilde yöneterek, sadece kişisel başarılarını değil, aynı zamanda ekiplerinin ve organizasyonlarının performansını, iklimini ve uzun vadeli sürdürülebilirliğini de şekillendirirler. Liderler, kendi öz düzenleme becerilerini bilinçli olarak geliştirmeli ve bu kritik duygusal zekâ yeterliliğini organizasyonlarının dokusuna işlemelidirler. Unutmayın, başkalarını etkili bir şekilde yönetebilmek için önce kendinizi yönetebilmeniz gerekir.
Duygusal Zekâ Koçluğu ve Eğitimleri için bize yazın lütfen: info@anahtaregitim.com
LİDERLİKTE DUYGUSAL ZEKÂ YAZILARI
Öz Yönetim: Liderin Duyguları Yönetme Sanatı
Öz Motivasyon: Liderin İçsel Ateşi
Empati: Liderin Gözüyle Ekibi Anlamak
İlişkileri Yönetme: Etkileşimde Güçlü Lider
Duygusal Zekâ ve Liderlik Tarzları
Duygusal Zekâ ve Takım Performansı
Kriz Anlarında Duygusal Zekâ: Sakin Kalan Lider
Duygusal Zekâ ve Değişim Yönetimi
Duygusal Zekâlı Liderlik Gelişimi: Pratik Adımlar
Duygusal Zekâ ve Kuşak Farklılıkları: Herkesi Kapsayan Liderlik
Geleceğin Liderliği ve Duygusal Zekâ: Yola Çıkarken
KAYNAKLAR:
Goleman, D. (1999). Working with emotional intelligence. Bantam Books.
Goleman, D. (2015). Transform: Habits of superior managers [Leadership: A Master Class serisi]
Goleman, D., George, B., Fernández-Aráoz, C., & Warren. (2015). Grow: Identifying and fostering talent [Leadership: A Master Class, Vol. 1 serisi]
Goleman, D., Boyatzis, R., & McKee, A. (2001). Primal leadership: Realizing the power of emotional intelligence. Jossey-Bass.
Sharma, T., & Sehrawat, A. (2014). Emotional intelligence, leadership and conflict management. LAP LAMBERT Academic.
Comments