Ekip Kaynak Yönetimi ve Duygusal Zekâ

Havacılıkta Ekip Kaynak Yönetimi (EKY) veya İngilizce adıyla Crew Resource Management (CRM), emniyetli uçuş sürecini amaçlayan bir dizi beceri ve yaklaşım setidir. CRM, havacılıkta insan faktörleri üzerine yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkmış ve yıllar içinde geliştirilmiştir. Emniyetli bir uçuşun sağlanabilmesi için uçuş ekibinin sahip olması gereken davranış ve stratejileri içerir. Temel olarak takım çalışması, kokpit içi liderlik, stres ve yorgunluk yönetimi, durumsal farkındalık, karar verme ve iletişim becerilerini konu alır.

Duygusal Zekâ yetkinlikleri, havayolu şirketlerinde yönetimden uçuş sürecine kadar her kademede istenen ve beklenen özelliklerdir. Duygusal Zekâ, insan faktörleri ve Ekip Kaynak Yönetimi konularına önemli katkılar sağlamaktadır. Yüksek duygusal zekâya sahip personel, özellikle iletişim, iyimserlik, uyum, karar verme, liderlik ve iş birliği ortamında çalışma gibi konularda olumlu etkiler yaratır.

Duygusal Zekâ'nın CRM'e katkılarını şöyle sıralamak mümkündür.

• İletişim: Duygusal Zekâsı yüksek olan bireyler, daha etkili iletişim kurabilir. Havacılıkta bilgi alışverişi ve iletişim, ekip kaynak yönetimi bağlamında elzemdir. Etkili iletişim, ekip üyeleri arasında iş birliğini ve koordinasyonu artırarak hataları azaltır. Havacılıkta iletişim sadece sözel değildir; vücut dili, beden hareketleri, resim ve diyagramlar da kullanılabilir. Profesyonel havacıların tüm bu iletişim süreçlerine hâkim olması beklenir.

• Takım Çalışması ve Liderlik: Duygusal zekâ, takım çalışması ve liderlik ortamını olumlu yönde etkiler. CRM'in temel kavramlarından biri takım çalışması/yönetimi ve liderliktir. Havacılıkta takımların başarısı için yetkinlik ve profesyonellik önemlidir; profesyonel olmayan kişilerden takım çalışmasına yatkın olması beklenemez. Duygusal zekâ, kişilerin profesyonelliklerine ve takım çalışmasına katkı sağlar. Liderler, iş yükünü uygun dağıtma, işe uygun personel seçme, iletişim ve koordinasyonu sağlama gibi özelliklere sahip olmalıdır ve duygusal zekâ bu yetkinlikleri destekler.

• Karar Verme: Duygusal zekâ, karar verme süreçlerini olumlu etkiler. Havacılıkta doğru ve hızlı karar verme hayati önem taşır. Pilotlar, kontrolörler, uçuş harekat uzmanları ve bakım teknisyenleri gibi personel, zaman baskısı ve belirsizlik altında karar verir. Bilişsel yanlılıklar gibi faktörler karar vermeyi etkileyebilir. Yüksek duygusal zekâ, daha iyi karar verme yeteneğine katkıda bulunabilir.

• Stres ve Yorgunluk Yönetimi: Stres ve yorgunluk yönetimi, CRM'in öne çıkan becerilerindendir. Düşük motivasyon strese neden olabilir. Yönetilemeyen iş yükü ve stres, performansı olumsuz etkileyebilir. Duygusal zekâ, kişilerin duygularını fark etmelerine ve yönetmelerine yardımcı olarak stres ve yorgunlukla başa çıkma becerilerini güçlendirebilir.

• Durumsal Farkındalık: Durumsal farkındalık da CRM'in temel bileşenlerindendir. Yüksek durumsal farkındalığa sahip çalışanlar, çevrelerini gözlemleyebilir ve doğru kararlar verebilir. Duygusal dayanıklılık (resilience), durumsal farkındalık da dahil olmak üzere yedi CRM kavramı üzerine inşa edilmiştir ve bu anlamda resilience bir duygusal zekâ kapasitesidir.

• Öz Bilinç ve Öz Yönetim: Öz bilinç, duygusal zekâ kavramının temelidir. Öz bilinç becerisi yüksek bireyler, kendi duygularının ve etkilerinin farkındadır. Bu farkındalık, duyguları yönetme ve uygun davranışlar sergileme konusunda önemlidir ve CRM prensiplerinin uygulanmasını destekler.

Duygusal Zekâ yetkinlikleri ölçülebilir ve geliştirilebilir. Bu yetkinliklerin ölçümü, işe alım, görevlendirme ve terfi gibi süreçlerde dikkate alınması uygun görülmektedir. Ayrıca, duygusal zekâ yetkinlikleri, sektöre personel yetiştiren üniversite ve yüksek okullarda da ders olarak verilmeli, havacılık şirketlerinde ise başlangıç eğitimleri ve ekip kaynak yönetimi eğitimleri kapsamında yer almalıdır. EASA tarafından 2015 yılı itibarıyla Duygusal Dayanıklılık Gelişimi (Resilience Development), Ekip Kaynak Yönetimi (EKY) eğitimlerinin zorunlu bir başlığı haline getirilmiştir. Bu, Duygusal Zekânın CRM ve genel havacılık emniyetindeki rolünün önemini vurgulamaktadır.

Özetle, Duygusal Zekâ, havacılık personelinin kendilerinin ve başkalarının duygularını anlamalarına ve yönetmelerine yardımcı olarak, CRM'in temelini oluşturan iletişim, takım çalışması, karar verme, stres yönetimi ve durumsal farkındalık gibi becerileri güçlendirir. Bu da nihayetinde havacılık operasyonlarının emniyetli ve etkin bir şekilde yürütülmesine katkı sağlar.