Psikolojik Güvenlik: Havacılık Sektöründe Güven İnşa Etmek ve İş Birliğini Artırmak

Eray Beceren
3 Haz
3 dakikada okunur

PPSP – Pilot Peer Support Programme tarafından 2025 yılında hazırlanan ve "Psychological Safety: Build Trust & Enhance Collaboration" başlığı olan bir çalışma dikkatimi çekti.

Çalışma, psikolojik güvenliğin ne anlama geldiğini, neden önemli olduğunu -özellikle havacılıkta- ve en önemlisi, günlük çalışma hayatında nasıl geliştirilebileceğini keşfetme amacıyla yapılmıştır. Bu metin, Pilot Akran Destek Programı'ndan (PPSP) gerçek yaşam durumları ve deneyimlerini paylaşarak psikolojik güvenliğin önündeki yaygın zorlukları ve işe yarayan pratik stratejileri vurgulamayı amaçlamaktadır.

Psikolojik Güvenlik Nedir?

Amy C. Edmondson, The Fearless Organization adlı kitabında psikolojik güvenliği "... insanların kendilerini ifade etmekten ve oldukları gibi olmaktan güvende hissettikleri bir iklim" olarak tanımlar. Daha basit bir ifadeyle, psikolojik güvenlik, endişelerinizi dile getirirken, hataları kabul ederken ve sorular sorarken alay edilme, aşağılanma veya utanma korkusu hissetmemeniz anlamına gelir. İşyerindeki herkesin—rolünden bağımsız olarak—şüphelerini, belirsizliklerini paylaşabilmesi, sorular sorabilmesi, önerilerde bulunabilmesi ve meslektaşları veya liderleri tarafından yetersiz, aptal veya rahatsız edici olarak yargılanma veya itibar kaybetme korkusu olmadan hataları kabul edebilmesiyle ilgilidir.

Psikolojik Güvenlik Neden Önemlidir?

Psikolojik güvenliğin önemi, öğrenme, iş birliği ve sonuçlar açısından büyük farklılıklar yaratır. Gizlenen hatalar kimseye bir şey öğretmez. Sorulmayan sorular öğrenmeyi engelleyebilir veya en kötü durumda refahı veya güvenliği etkileyebilir.

Amy Edmondson'ın araştırması, psikolojik güvenliğin yüksek olduğu departmanların aslında daha fazla hata bildirdiğini göstermiştir – bunun nedeni daha fazla hata yapmaları değil, hataları kabul etmekten güvende hissetmeleridir. Bu açıklık, kuruluşların hatalardan ders çıkarmasına ve süreçlerini iyileştirmesine olanak tanır.

Yüksek psikolojik güvenliğe sahip ortamlarda insanlar daha fazla öğrenir, daha iyi iş birliği yapar ve daha güçlü sonuçlar elde eder. Bu, açıklık ve dürüstlük kültürünü teşvik ederken refahı da artırır. Çalışanlar endişelerinin veya sorularının saygıyla karşılanacağını bildiklerinde, iş yükleri bunaltıcı hale geldiğinde yardım isteme olasılıkları daha yüksektir.

Havacılıkta Psikolojik Güvenliğin Önemi

Havacılıkta çalışanlar için—ister pilot, ister kabin ekibi veya diğerleri olsun—bu sadece teorik bir kavram değildir. Psikolojik güvenliğin karar verme, iletişim kurma veya yüksek baskı altındaki durumlara yanıt verme sırasında ne kadar kritik olduğunu bilmektedirler. Yanlış giden bir şey olduğunda konuşmak ile bir hatayı veya olayı önlemek arasındaki fark anlamına gelebilir.

Havacılıkta psikolojik güvenlik sadece "sahip olunması güzel" bir şey değil, güvenlik için esastır. Pilotlar, kabin ekibi ve yönetim, bir şeyler yanlış hissettirdiğinde konuşma yetkisine sahip olduklarını hissetmelidir. Bu temel, sağlam karar vermeyi ve kritik hataların önlenmesini sağlamaya yardımcı olur.

Psikolojik Güvenlik Nasıl Oluşturulur?

Psikolojik güvenliği yaratmak genellikle küçük eylemlere dayanır ve büyük bir fark yaratır. Genel stratejiler yerine, kaynak PPSP deneyimlerinden pratik yaklaşımlar sunar:

Kırılganlığı Güç Olarak Kabul Etmek: Liderler için güçlü ve kontrollü bir cepheyi sürdürmek cazip gelse de, güven güveni inşa eder. Lider olarak, kelimelerinizin ve eylemlerinizin başkaları tarafından nasıl algılandığını düşünün ve kendi davranışlarınız hakkında bile geri bildirime açık olun. Kırılganlık bir zayıflık değildir; insanlar arasındaki boşlukları kapatabilecek bir güçtür. İlk adımı atmak cesaret gerektirir, ancak gereklidir. Liderler kırılganlık gösterdiklerinde, başkalarının da aynısını yapmasının yolunu açarak psikolojik güvenliğin yeniden inşası için zemin hazırlarlar. Havacılık liderleri (Kaptanlar, Eğitim Kaptanları, Yönetim) kendi hatalarını veya belirsizliklerini paylaşarak ekibe örnek olabilirler.
Kontrol Yerine Merak: Bir şey ters gittiğinde, suçlama atamak yerine liderin "Ne olduğunu anlamama yardım edebilir misin?" veya "O kararı verdiğinde aklından neler geçiyordu?" gibi sorular sorması öğrenmeyi teşvik eder. Bu yaklaşım, hataların yargılama nedenleri değil, öğrenme fırsatları olduğunu gösterir. Merak, insanlara—sadece rollerine veya görevlerine değil—gerçek ilgi göstermeyi de içerir. Meslektaşlara birey olarak sorular sorarak, masaya tüm benliklerini getirmeleri için alan yaratırız. Pilotlar ve mürettebat üyeleri, bir karar veya eylem hakkında merak göstermeli ve öğrenme fırsatları yaratmalıdır.
Bilgi ve Deneyim Paylaşımı: Bilgi paylaşımı psikolojik güvenliğin anahtarıdır. Birçok kişi kontrolü—veya statüyü—kaybetme hissi nedeniyle tereddüt eder. Ancak deneyiminizi paylaşırsanız karşılığında ne kazanabileceğinizi düşünün. Meslektaşlarınızın bakış açılarından neler öğrenebilirsiniz? Zorlukları paylaşmak, karşılıklı destek kültürünü teşvik eder, iş birliğini güçlendirir ve yeni çözümlere kapı açar. Havacılık profesyonelleri, öğrenilen dersleri, zorlukları ve çözümleri açıkça paylaşarak bu kültürü destekleyebilirler.

Pratik Eylemler:

Kaynak, psikolojik güvenliği teşvik etmek için uygulanabilecek küçük ama etkili eylemler listesi sunar:

Göz teması kurun ve "günaydın" deyin.
Gülümseyin ve sorular sorarak ilgi gösterin.
Kendi hatalarınızı paylaşın, örneğin, "Şunu beceremedim...".
Neyin pazarlık edilebilir neyin edilemez olduğu konusunda net olun.
Birlikte yemek yemeyi önceliklendirin.
Dürüst olun ve ne zaman emin olmadığınızı kabul edin.

Bu küçük eylemler, birbirimize sadece meslektaş olarak değil, insan olarak değer verdiğimizi gösterir. Havacılık ekosistemindeki herkes—pilotlardan yer personeline—bu eylemleri günlük etkileşimlerine dahil edebilir.

Psikolojik Güvenlik İçin Temel Oluşturma:

Psikolojik güvenlik, zor konuşmalardan veya çatışmalardan kaçınmak anlamına gelmez. Bunları açık ve yapıcı bir şekilde ele almakla ilgilidir. Ancak, ancak istikrarlı bir temel üzerine inşa edilebilir. Eğer işyeri çatışmalar, taciz veya diğer ciddi sorunlarla boğuşuyorsa, bunlar öncelikle çözülmelidir. Benzer şekilde, kötü planlama, belirsiz roller veya yetersiz kaynaklar gibi zorluklar psikolojik güvenliği baltalayabilir. Psikolojik olarak güvenli bir ortamı teşvik etmeye odaklanmadan önce bu yapısal sorunları ele alın.

Pilot Akran Destek Programı (PPSP) gibi programlar, işyerinde, evde veya kişinin kendi içinde psikolojik güvenlikle mücadele edenler için destek sunmaktadır.