Avrupa Havacılığında Akran Desteği Programları - UGent Araştırması

Ghent Üniversitesi (UGent) tarafından Avrupa Komisyonu desteğiyle yürütülen UGent 2.0 araştırması, havacılık sektöründeki çalışma koşulları ve mürettebat refahının, temel bir unsur olan uçuş emniyeti üzerindeki etkisini incelemektedir. Bu kapsamda, çalışanların zihinsel sağlığını desteklemek amacıyla kurulan akran destek (peer support) ve refah programlarının algılanma, kullanılma ve güvenilirlik düzeyleri hayati öneme sahiptir.

Çalışma, kurumsal desteğin ve zihinsel sağlığın, etkin bir uçuş emniyeti kültürünün köşe taşı olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak anket sonuçları, destek mekanizmalarına erişim ve güven konusunda mürettebat arasında belirgin bir ikilem olduğunu göstermektedir.

Çalışmaya Katılanlar:

Bu çalışma kapsamında, ruh sağlığı ve emniyet algılarına ilişkin kritik bir gösterge olan "Q133: Ruh sağlığım ve güvenliğimle ilgili olarak, örneğin COVID-19 pandemisi sırasında, ihtiyaç duyulduğunda havayolu yapısı içinde nereye veya kime başvuracağımı biliyorum" sorusuna verilen yanıtlar ve bu yanıtların gruplara göre dağılımı aşağıdaki gibidir:

Cevap Veren Katılımcı Dağılımı ve Yanıt Yüzdeleri

Bu soru, çalışmanın ana dayanağı olan anonim anketin İyilik Hali ve Ruh Sağlığı (Wellbeing and Mental Health) bölümünde yer almaktadır. Yanıt dağılımları pilot ve kabin ekibi arasında önemli farklılıklar göstermektedir:

Q133: Ruh sağlığım ve güvenliğimle ilgili olarak, örneğin COVID-19 pandemisi sırasında, ihtiyaç duyulduğunda havayolu yapısı içinde nereye veya kime başvuracağımı biliyorum"

Açıklama	Pilotlar	Kabin Ekibi	Toplam
Evet, nereye gideceğimi biliyorum ve bu konuları şirket içinde ele alırım. (Dahili/İstekli)	48,9%	40,6%	45,8%
Evet, nereye gideceğimi biliyorum ancak bu konuları şirket içinde asla ele almam. (Dahili/İsteksiz)	31,7%	33,4%	32,3%
Hayır, bilmiyorum.	12,8%	16,7%	14,2%
Hayır, çünkü işveren tarafından atanmış bir organ/kişi yok.	3,3%	4,7%	5,2%
Diğer.	3,3%	4,7%	2,5%

Sonuçların Değerlendirilmesi

Bu soruya verilen yanıtlar, havacılık sektöründe ruh sağlığı destek sistemlerine erişim ve bu sistemlere duyulan güven konusunda meslek grupları arasında önemli farklılıklar olduğunu göstermektedir.

1. Dahili Destek Kullanma İsteği (1. Seçenek)

• Pilotlar, Kabin Ekiplerine kıyasla, ruh sağlığı ve güvenlik konularını şirket içinde ele alma konusunda daha istekli ve güvenli hissetmektedirler (%48,9'a karşı %40,6).

• Pilotların daha yüksek oranda pozitif sonuçlar bildirmesi, kısmen yasal olarak zorunlu Peer Support Programlarının (Akran Destek Programları) genellikle pilotlar için daha yaygın ve kurumsallaşmış olmasıyla açıklanabilir.

  
  

2. Güven Eksikliği ve İç Raporlamadan Kaçınma (2. Seçenek)

• Katılımcıların büyük bir kısmı (%32,3) destek için nereye gideceğini bilse de, kurum içinde bu konuları asla ele almayacağını belirtmiştir.

• Bu isteksizlik, Kabin Ekipleri arasında (%33,4) Pilotlara (%31,7) göre biraz daha yaygındır. Bu, çalışanların potansiyel olarak gelir veya mesleki kariyer üzerinde olumsuz sonuçlar doğurabileceği korkusuyla güvenlik ve sağlık kararları almaktan çekindiğini gösterir.

  
  

3. Farkındalık Eksikliği (3. Seçenek)

• Kabin Ekibi, destek için nereye başvuracağını bilmeme (%16,7) konusunda Pilotlara (%12,8) göre belirgin şekilde daha yüksek orana sahiptir.

• Bu durum, Kabin Ekibinin, Pilotlara sunulan kurumsal destek yapılarından (Peer Support, vb.) daha az yararlandığını, hatta bu programlardan yasal olarak dışlandıklarını düşündüklerini gösteren odak grubu bulgularıyla uyumludur.

  
  

4. İstihdam Türünün Etkisi

• Kaynaklar, destek sistemlerine erişim ve güvende, istihdam türünün (tipik/atipik) büyük rol oynadığını eklemektedir. Örneğin, atipik istihdamda çalışanların yalnızca %28'i kurum içinde nereye gideceğini bildiğini belirtirken, tipik istihdamda bu oran %48'dir.

• Özellikle ACMI (Aircraft, Crew, Maintenance, and Insurance) operasyonlarında çalışanlar, iyilik hali konularında nereye başvuracakları konusunda en düşük farkındalığa sahiptir (%31) ve iç destek yapısının yokluğunu (%14.2) bildirme oranı en yüksektir.

Değerlendirme Özeti

Sonuçlar, havayolu şirketlerinin çalışan sağlığını desteklemek için kurumsal mekanizmalara sahip olmasına rağmen, bu mekanizmaların etkin bir şekilde kullanılması önündeki en büyük engelin, organizasyonel güven eksikliği ve korku kültürü olduğunu göstermektedir. Özellikle Kabin Ekipleri ve atipik istihdamda çalışanlar, bu tür desteklere erişim ve güven duyma konusunda en fazla zorluğu yaşamaktadırlar.