İlim ilim bilmektir İlim kendin bilmektir Sen kendini bilmezsin Ya nice okumaktır Yunus Emre
Kişisel gelişimin ve kariyer planlamasının ilk adımını “kişinin kendini tanıması (özdeğerlendirme)”
Kişinin kendini tanıması, değerlendirmesi zor bir süreç ama imkansız değil. Elbette bu süreçte kendi görüş ve gözlemlerimizin yanı sıra, başkalarının görüşleri, gözlemleri ve geri bildirimleri, yapılacak uzman görüşmeleri, testler, analizler de önemlidir.
İnsanlar, “kendimi tanıyacağım da ne olacak?”dan ziyade, çoğunlukla “ben bunu yapınca bana faydası ne olacak?” diye düşünür. Bu düşünceye cevap niteliğinde ifade etmek gerekirse, iyi bir öz değerlendirme yapan kişi;
Güçlü, gelişime açık ve kısıtlı yönlerini bilir * Yapıcı geri bildirimi dinler ve bunlardan kendine dersler çıkarır
Ne zaman hangi konularda yardım isteyeceğini bilir
Kariyer gelişimi konusunda nereye odaklanacağını bilir
Bu bilgiler kişinin hedef belirlemesine ve kendini motive etmesine katkı sağlar.
Bir Karadeniz kasabasında banka memuru olarak işe başlayan arkadaşımın adı Kemal. Kemal işe başladığında iş bulmanın mutluluğu ile işin uygunluğunu, işi sevip sevmeyeceğini, iş hayatındaki geleceğini pek düşünmemişti. Küçük kasabada iş bulunca bir de eş bulmak gerekirdi. Büyükler baş göz etmek istiyorlardı.
Kemal evlendi. Eşi ev hanımıydı. Kısa sürede aile büyüklerinin isteğine uyularak bebek de geldi.
Bir gün eğitim var diye Kemal İstanbul’a Genel
Müdürlüğe davet edildi. Kemal orada İstanbul’da şubelerde ve Genel Müdürlükte çalışan yeni arkadaşlar edindi. Çevresine baktığında kendi yaşıtı olanların sınavlara girerek terfi ettiklerini gördü. İşini çok seviyordu, başarılıydı. Gece gündüz çalışmak, evlilik, çocuk, evin ihtiyaçları derken sınavların farkına bile varmamıştı. “Ben neden terfi etmeyeyim ki?” diye sordu kendine. Sonradan “Yok yok şimdi terfi edersem kasabamdan başka yerlere beni tayin ederler. Ailemden uzakta eşim ve çocuğumla bir başımıza ne yaparız.” diye düşünerek terfi hayallerini rafa kaldırdı. Kendisini “Bu sınavlar zordur zaten.
Ben başaramam” diye aklınca teselli etti.
Bankada işler bitmek bilmiyor ve günler, aylar, yıllar birbirini kovalıyordu. Kemal, banka memurluğunda 10 ncu yılını doldurduğu günlerde şubeye yeni atamalar katılmaya başladı. Gelenlerden biri eğitimde tanıştığı ve kendisinden 6-7 yaş küçük biriydi ve Kemalin yeni şefi olarak görev yapacaktı. Kemal bu durumla karşılaşınca “neden?” diye sordu kendine. Bu soruyu birçok soru takip etti. Mesleğini, bankasını seviyordu. Sınava girmekten vazgeçtiği o eğitim esnasında eğitmenin anlattıkları aklına geldi. Dosyalarını araştırdı eğitim notlarını buldu ve başladı kendi ile konuşmaya ve sormaya;
İyi yaptığım işler var ve bazı konularda gayret gösterirsem kendimi daha da geliştirebilirim.
Şubede sevdiğim değer verdiğim büyüklerim var. Onlardan neler yapabilirim konusunda geri bildirimler almalıyım.
Sınavları biraz gayret gösterirsem başarabilirim. Çocuk büyüdü, evde düzen oturdu. Evde rahatlıkla sınava hazırlanabilirim.
Daha önce kendime engel olarak gördüğüm kasabada ayrılmamak sorun olmamalı benim için. Ülkemin her şehrinde yaşamak, hizmet etmek eğlenceli ve keyifli olur. Eşim ve çocuğum farklı şehirler ortamlar görür. Bu onlar için de iyi olacaktır.
Sorular ve iç sesin söyledikleri hep olumlu karşılıklar buldu. Kemal ilk denemesinde sınavda başarılı oldu. Çok mutluydu. Eğitimdeki hoca “başarılarınızdan beni haberdar edin lütfen” demişti. Hemen onunla bu mutlu haberi paylaşmalıydı. O hoca Kemal’den daha güzel haberler bekliyor.
Kişinin öz değerlendirme yapabilmesine yardımcı olacak bir yaklaşım var; “Johari Penceresi”... Johari Penceresinde 4 alandan bahsedilir. Açık Alan, Kör Alan, Gizli Alan, Potansiyel Alan.
Açık Alan, bizim ve etrafımızdaki kişilerin farkında olduğu alandır.
Kör Alan, bizim farkında olmadığımız etrafımızdaki kişilerin farkında olduğu alandır. Kör Alan konusunda ilerleyebilmek için karşımızdaki kişilerin yapıcı geri bildirimi çok değerlidir. Bu konuda talepte bulunmak, alınan geri bildirimleri gelişim konusunda değerlendirebilmek önemlidir. Kemal başlangıçta kendisini bir şef olarak görev yapabilecek gibi görmemiştir. Daha sonra etraftan gördüğü örnekler ve geri bildirimler fikrini değiştirmesine ve sınava girmesine katkı sağlamıştır.
Gizli Alan, bizim bildiğimiz ama çevremiz ile paylaşmadığımız, söylemediğimiz konulardır. Böyle davranmanın nedeni suiistimal edilme korkusudur. Bu alanı açmanın en önemli anahtarı “özgüven”dir.
Potansiyel Alan, bizim ve etrafımızdakilerin farkında olmadığımız bir alandır. Burada gelişime ve kullanılmaya açık konular vardır. Bunu ortaya çıkarmak çevreyi ve çevremizdekileri gözlem, bazı bilimsel test, analiz ve araştırmalar ile mümkündür.
Özdeğerlendirme konusunda kişiye yardımcı olabilecek bir başka yöntem ise “Kişisel SWOT Analizi” diye bileceğimiz SWOT analizi başlıklarının kullanılabileceği bir çalışma. Bu çalışmayı iş ya da özel yaşam için yapmak mümkün.
Kişinin Güçlü Yanları: Neleri iyi yaparım? Öne çıkan özelliklerim neler? Bulunduğum ortam ve konuma değer katacak yönlerim neler? Bunları etkin kullanarak yaşama değer katmak mümkündür.
Kişinin Gelişime Açık Yanları: Üzerinde durulursa, gelişim fırsatlarından yararlanılırsa ilerleme sağlanabilecek alanlardır. Kemal’in kendini sınav konularında geliştirmesi gerekiyordu. Bu konuya odaklandığında sınavı başarıyla geçmiş ve bir sonraki adıma ilerleme şansı elde etmişti.
Fırsatlar: Kişinin bulunduğu sektör, şehir, ortam gibi faktörlerin ona sağlayacağı fırsatlar burada öne çıkar. Geniş bir satış ağı olan şirkette çalışan satıcının satış kadrosu içerisinde yükselmesi kariyerini geliştirmesi, tecrübeli iş arkadaşlarından yararlanması kişi için fırsat olarak değerlendirilebilir. Gelişime, kariyer basamaklarında ilerlemeye destek veren bir sektörde ve bankada çalışması Kemal için önemli bir fırsattır.
Riskler: Kişinin bulunduğu sektör, şehir, ortam gibi faktörlerin ona getirdiği riskler burada öne çıkar. Bunlar kariyer gelişimi ve hayatta kazanmak istediklerimizi yavaşlatan, engelleyen durumlardır. Başlangıçta kasabasından ayrılmak konusu Kemal için en önemli engel gibi görünüyordu. Daha sonra arkadaşları, ailesi ve eşi ile yaptığı konuşmalar sonucunda bunun aşılamayacak bir engel olmadığına karar verdi.
Bu noktadan sonra doğru hedefler belirlemek, plan yapmak, bu hedeflere kararlılıkla ilerlemek gerekiyor. Bu yolda ilerlerken muhtaç olduğumuz güç ise öz motivasyondur.