Havayollarında “Pozitif Organizasyonel Kültür, Psikolojik ve Psikososyal Güvenlik” Neden Gereklidir?

Avrupa Kokpit Derneği (ECA), Pozitif Organizasyonel Kültürü, personelin dahil hissettiği, güvenildiği, yetkilendirildiği ve kuruluşun başarısı için ekstra çaba göstermekten çekinmediği, motivasyon ve uçuş emniyeti bilinciyle hareket etmenin psikolojik olarak güvenli bir çalışma ortamının doğal sonucu olduğu bir kültür olarak tanımlar.

Pandemi sonrası yaşanan personel sıkıntısı ve operasyonel kaos gibi sorunlar, sektördeki bu kavramın önemini daha da artırmıştır. Havacılık sektörünün "Büyük İstifa" ile karşılaşması, sürekli stres, ticari baskı ve düzensiz çalışma koşulları gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır. ECA, sektörün uçuş emniyetine aşırı odaklanırken kurumsal kültürü genel olarak göz ardı ettiğine inanmaktadır. Oysa, uçuş emniyeti kültürü ve kurumsal organizasyonel kültür birbiriyle güçlü bir şekilde bağımlıdır ve biri olmadan diğeri olamaz. Pozitif organizasyonel kültür, kuruluşların gelecekteki zorluklara karşı yeterince dayanıklı olabilmesi ve gerekli yüksek uçuş emniyeti seviyelerini sürdürebilmesi için temel bir gerekliliktir. Bilimsel araştırmalar, çevresine ve ihtiyaçlarına uyarlanmış bir kültüre sahip kuruluşların ekonomik olarak daha iyi performans gösterdiğini ve kriz zamanlarında daha dirençli olduğunu kanıtlamıştır.

Psikolojik ve Psikososyal Güvenlik ve Önemi

Psikolojik güvenlik, ekip üyelerinin kişilerarası risk almanın (örneğin, hata itiraf etme, yardım isteme, endişelerini dile getirme) güvenli olduğuna dair paylaşılan bir inançtır. Bu, bireylerin yargılanma veya cezalandırılma korkusu olmadan fikirlerini dile getirebildikleri, hataları kabul edebildikleri ve yapıcı tartışmalara girebildikleri bir ortamla ilgilidir. Mevcut emniyet modelleri olan Ekip Kaynak Yönetimi (CRM) ve Tehdit ve Hata Yönetimi (TEM), pilotların "uçuş emniyeti sesi"ni kullanabilmelerine bağlıdır. Ancak araştırmalar, psikolojik güvenliğin eksik olduğu ortamlarda pilotların net iletişimden çekinip "emniyet sessizliği"ne veya "sessiz emniyet sesi"ne yönelme eğiliminde olduklarını göstermektedir. Bu durum, emniyet modellerinin etkinliğini zayıflatır. Kuruluşların yenilik yapabilmesi, gelişebilmesi, verimli ve dayanıklı olabilmesi için psikolojik güvenlik esastır.

Psikososyal güvenlik, iş koşullarından kaynaklanan ve zihinsel sağlığa yönelik sistemik riskleri yönetmeye odaklanır. Pilotlar, kurumlarından sadece teknik ve operasyonel beklentiler değil, aynı zamanda güçlü bir insan odaklı, adil, açık ve destekleyici bir kurum kültürü beklentisine sahiptirler. Havayolu şirketlerinde etkili bir psikolojik güvenlik kültürü yaratmak, sadece operasyonel emniyeti artırmakla kalmaz, aynı zamanda çalışan memnuniyetini ve verimliliği de önemli ölçüde yükseltir.

Bu Konularda Kurum Tarafından Alınabilecek Önlemler

• Üst Yönetimin Liderlik Rolü ve Taahhüdü:

• Adil Kültür ve Suçlamasız Ortam Yaratma

• Açık İletişim ve Şeffaflık Kanallarının Oluşturulması

• Liderlik Gelişimi ve Kokpit Hiyerarşisinin Dengelenmesi

• Eğitim, Farkındalık ve Sürekli Gelişim

• Yorgunluk (Fatigue) ve Görev Planlaması Yönetimi

• Destekleyici ve Empatik Kurum Kültürü

• Adalet ve Liyakat

• Psikolojik Sağlık ve İzleme Mekanizmaları

• Organizasyonel ve Sistemsel İyileştirmeler

• Aidiyet ve Kurumsal Sahiplenme

Kaptan Pilotlar Tarafından Alınabilecek Önlemler

Kaptan pilotlar, kokpitteki ekibin ve genel operasyonun psikolojik ve psikososyal güvenliğini sağlamada anahtar rol oynar. Pozitif liderlik ilkelerini benimsemeleri, bu ortamın oluşturulmasında kritik öneme sahiptir.

• Olumlu Bir İklim Yaratma (Positive Climate)

• Esneklik (Limberness)

• İlham (Inspiration)

• Büyük Tasarım (Grand Design)

• Sağlık (Health)

• Hassasiyet ve Açıklık Sergileme

• Kapsayıcı Bir Ortam Yaratma

• Yapıcı Çatışmayı Destekleme

• Düzenli Kontroller (Check-in'ler)

• Hesap Verebilirlik ve Destek Dengesi

Tüm bu çalışmaların;

• Ölçme ve değerlendirme,

• Eğitim ve Gelişim İhtiyaçlarının Analizi,

• Eğitimler açmak ya da bazı eğitimler içerisine konuların dahil edilmesi,

• Kurum ikliminde yapılacak ek düzenlemeler ile desteklenmesi.