Pilot Zihinsel Sağlığı ve Refahı

European Cockpit Association (ECA) tarafından 14/10/2025 tarihinde yayımlanan "ECA Position Paper" konusu: Pilot Mental Health and Wellbeing.

Bu ECA Pozisyon Belgesi, Pilot Zihinsel Sağlığı ve Refahı konusunda havacılık sektörünün pilotları destekleme biçiminde kültürel ve düzenleyici bir değişim çağrısı yapmaktadır. Avrupa Pilotları olarak ECA, EASA'ya, düzenleyicilere ve havacılık endüstrisine sistemin her kademesine güven, şeffaflık ve empatiyi yerleştirmeleri çağrısında bulunmaktadır.

Pilotlar için anlamlı olan temel bulgular ve öneriler aşağıda özetlenmiştir:

Belge, pilotlar için mevcut durumla ilgili önemli tespitlerde bulunmaktadır:

• Pilotlar İnsandır: Her pilot üniformasının arkasında stres, yorgunluk ve hayatın zorluklarını yöneten bir insan vardır. Stres, kaygı, depresyon veya tükenmişlik, zayıflık işaretleri olarak görülmek yerine, normal insan deneyiminin bir parçası olarak kabul edilmelidir.

• Stigma ve Korku Bariyeri: Zihinsel sağlık sorunlarını damgalamayı (stigmayı) kaldırma çabalarına rağmen, zorlukları açıklamaktan ve profesyonel yardım veya akran desteği aramaktan alıkoyan engeller hâlâ mevcuttur. Kariyer etkisine veya lisans kaybına ilişkin korkular, pilotların yardım aramasının önündeki en büyük engeldir.

• Sistemik Riskler: Yorgunluk, aşırı iş yükü, iş güvencesizliği ve toksik işyeri kültürleri gibi sistemik psikososyal riskler, pilotların zihinsel sağlığını ve refahını olumsuz etkileyen önemli zorluklara neden olmaktadır. Bu risklerin, teknik riskler kadar ciddiyetle yönetilmesi gerekmektedir.

ECA, pilotların emniyet profesyonelleri olarak görüldüğü, güven temelli bir sistemi savunmaktadır.

• Zihinsel Sağlık, Emniyetin Bir Parçasıdır: Zihinsel sağlık, havacılık emniyetine bir tehdit olarak değil, emniyetin bir parçası olarak kabul edilmelidir.

• Güvene Dayalı Sistem: Avrupa pilot topluluğu, zihinsel sağlığın, kariyer veya geçim kaynaklarına engel olarak değil, havacılık emniyetinin ayrılmaz bileşenleri olarak yönetildiği bir düzenleyici çerçeve öngörmektedir.

• Proaktif Yaklaşım: Zihinsel sağlık düzenlemesi, sorunların ortaya çıkmasını önlemek için sağlığın teşvik edilmesine odaklanmalıdır (Salutogenesis3 ve Safety II2 ilkeleri).

• Yardım Arama Sorumluluktur: Psikolojik yardım arama davranışı damgalanmamalı veya cezalandırıcı bir şekilde ele alınmamalıdır; bunun yerine, sorumluluk ve sağlık bilincinin bir işareti olarak tanınmalıdır.

ECA Pozisyon Belgesi, havacılık kuruluşlarının ve düzenleyicilerin alması gereken somut önlemleri detaylandırmaktadır:

A. Kurumsal Risk Yönetimi ve Destek

1. Psikososyal Risk Yönetiminin Yerleştirilmesi: ISO 45003 gibi çerçeveler rehber alınarak, önleyici bakımı sağlayan destekleyici liderlik, sağlıklı çalışma ortamları ve psikolojik güvenlik sağlanmalıdır.

2. Kurumlar zihinsel sağlığı aktif olarak teşvik etmeli, refahı destekleyen ortam yaratmalı.

3. Akran Destek Programları (PSP): Pilotların korkusuzca erken yardım almasını sağlamak için Akran Destek Programlarının (PSP) yetkilendirilmesi istenmektedir. Bu programlar akran tabanlı, özerk, bağımsız ve korunmuş olmalıdır.

4. Maddi Endişelerin Giderilmesi: Mali sonuçlar (hastalık izni tazminatı, lisans kaybı sigortası) nedeniyle yardım aramaktan kaçınmayı ele almak için sektör çapında girişimler kurulmalıdır.

5. Göreve Dönüş Yolları: Tedavi ve uçuş durumuna geri dönüş için yapılandırılmış süreçler oluşturulmalıdır.

B. Tıbbi Süreçler

1. Güvene Dayalı Tartışmalar: Damgalayıcı başvuru sorularının yerine, tıbbi muayene sırasında başvuru sahibi ile uçuş hekimi (AME) arasında güvene dayalı, destekleyici tartışmalar kullanılmalıdır. Bu, dürüst açıklamayı teşvik eden daha güvenilir bir tarama yöntemidir.

2. İkili Kararlar Yerine İşlevsel Değerlendirme: 'Uygun / Uygun Değil' gibi ikili teşhislere bağımlılık yerine, işlevsel etki temelli zihinsel sağlık risk değerlendirme metodolojileri geliştirilmelidir.

3. Çok Disiplinli Ekipler: Karmaşık vakalar için AME'ler, Klinik Havacılık Psikologları/Psikiyatristleri ve operasyonel uzmanları içeren Çok Disiplinli Değerlendirme Ekipleri (AMOB) kullanılmalıdır.

4. Zorunlu Sevk Tetiklenmemesi: Kısa süreli profesyonel psikolojik veya psikoterapötik destek, psikotrop ilaç reçete edilmedikçe, yetkili makamlara zorunlu sevk edilmeyi tetiklememelidir.

5. Havacılığa Özgü Uzmanlık: Psikolojik ve psikiyatrik değerlendirmelerin havacılık alan bilgisine sahip profesyoneller tarafından yapılması ve havacılık psikolojisi uzmanlığının geliştirilmesi gereklidir. AME'lerin de operasyonel gerçekleri anlama becerileri ve güvene dayalı danışmanlık yapma yetkinlikleri artırılmalıdır.